شیرگاه مرکز شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران است. ازجنوب به شهرهای زیرآب و پل سفید واز شمال به شهرستان قائم شهر راه دارد. این شهر همچنین از سمت غرب به شهرستان بابل راه دارد.
درباره نام شیرگاه: یک دیدگاه در مورد این نام این است که «شیر» در زبان محلی به معنای تری و نم است در این صورت معنی شیرگاه یعنی «مکان تر یا نمناک».
برخی نام پیشین شیرگاه را خارخون دانسته‌اند ولی بر پایهٔ اطلاعات جلد سوم فرهنگ جغرافیایی ایران خارخون نام پیشین روستای زیولا در منطقه شیرگاه بوده‌است.
مردم: شهرشیرگاه در محدوده شهری بیش از ۱۰٬۰۰۰ نفر و با روستاهای اطراف بیش از ۳۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد. شغل بیشتر مردم شهر شیرگاه کشاورزی و دامداری است. شیرگاه باتوجه به جمعیت کم یکی از مهاجرفرست‌ترین شهرهای ایران است و شمار زیادی از جوانان این شهر به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.
موقعیت جغرافیایی: شیرگاه با قائمشهر و زیرآب و بابلسر هم‌مرز می‌باشد . شیرگاه به عنوان یکی از چهار شهر شهرستان سوادکوه زیرآب ، آلاشت ، پل سفید و شیرگاه)
یکی از جاده‌های ارتباطی تهران- شمال، معروف به جاده فیروزکوه، و راه آهن تهران- شمال، که بخشی از راه‌آهن سراسری ایران است، از این شهر می‌گذرد.
شیرگاه از همه جهت جز شمال به‌وسیله رشته کوههای البرز مرکزی احاطه گشته‌است. از غرب توسط کوه تِرز ،از شرق به‌وسیله کوه وِرزک واز جنوب با کوههای ساره سر و شاه کوه محاصره شده‌است.
شیرگاه محل تلاقی دو رود است. یکی رود تالار که از منطقه آلاشت و گردنه‌های دوگل سرچشمه می‌گیرد و دیگری رود کسلیان است. کسلیان در بیشتر مواقع سال آبی روشن و زلال دارد (تنها در زمان بارندگی‌های شدید آب آن کمی گل آلود می‌شود) ولی تالار در بیشتر مواقع سال گل آلود است. به دلیل وجود این دو رود و هم چنین وجود دره‌هایی نسبتاً کم عمق ،شیرگاه دارای پل‌های متعددی است که به همین دلیل آنراشهر پلها لقب داده‌اند.
پل های شیرگاه
تعدادی از پل‌های شیرگاه تاریخی اند؛ مانند:
پل شاپور پل دختر (چالی) پل تاریخی شاه‌عباسی آبدنگسر (آبدنگسر، بین قائمشهر و شیرگاه) پل شاه‌عباسی: این پل در دوران سلطنت پادشاهان صفوی و در مسیر باستانی موسوم به راه شاه‌عباسی با آجر و ساروج و گچ بر روی رود کسلیان یا روشن تلار بنا گردید. طول آن ۵۷ متر و عرض آن بدون احتساب جان پناه پنج متر می‌باشد. پل شیرگاه دو دهنه دارد که دهنه شمالی آن از دهنه جنوبی بزرگتر است. پل شاپور: این پل بر روی رودخانه اوتجون در اراضی چای باغ و ۵۰ متری جانب شرقی جاده شیرگاه به قائم شهر واقع شده و احتمالاً مربوط به دوران قاجار می‌باشد. برخی دیگر از پلها در همین سده ساخته شدند؛ مانند:
پل‌های راه آهن در سرتپه و داخل شهر پل‌های جاده تهران–شمال در سرتپه و کنار پل شاپور.
تاریخ شیرگاه بخش اصلی شهر امروزی قدمت چندانی ندارد، چون محل ابتدائی زندگی گروه‌های انسانی در چالی، تپه‌سر و به‌ویژه آبدنگه‌سر بوده‌است. پیشهٔ بیشتر مردم چوب‌بری و دامداری بوده‌است. به مرور زمان آنها برای تأمین چوب هم چنین چرای دامهایشان به علت فاصله کم این سه منطقه از شیرگاه به صورت روزانه به جنگل‌های این منطقه رفت و آمد داشتند. نتیجه این کار کوچ تدریجی آنها به شیرگاه شد و کومه‌ها وکلبه‌هایی ساخته شدند که آنها هم کم کم به خانه‌های دائمی تبدیل شدند و جمعیتی در داخل (شهرامروزی) و نواحی اطراف ساکن شدند که در اثر این کار هستهٔ وجودی شیرگاه به وجود آمد. اهالی آن روستای کوچک خانه‌هایشان را در نواحی بالاتر می‌ساختند تا از خود در برابر حمله دزدان و یاغیان دفاع کنند.
در دوره صفوی جاده شوسه شاه‌عباسی از این شهر عبور می‌کرد. پل‌هایی که امروز می‌بینیم یادگارانی از آن دوران‌اند که در زمان خود از پل‌های مهم وبزرگ به شمار می‌رفتند.
در دوره رضاشاه، شخصی به نام هژبر باوند که به مبارزه با رضاشاه برخاست گاهی برای تأمین غذا واستراحت سپاهیانش به شیرگاه میامد و از مردم غذا و... می‌گرفت.
نیروهای ارتش شوروی در جریان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم در منطقه‌ای که به نام آنها (روس آباد) نام گرفت در نزدیکی کلیج خیل امروز (یکی از بخش‌های شیرگاه) ساکن شدند.
گردشگری: شیرگاه و اطراف آن مناطق مورد توجه گردشگران دارد.
آبشار شیرگاه، در نزدیکی تونل بین جادهٔ زیراب- شیرگاه چشم اندازها نگلی لفور در فصل بهار زمین‌های کشاورزی برج وباغ‌های مرکبات ویلا‌های زیبا در نوآباد کلیج خیل رودخانه کسلاین در نارنج بُن جنگل سمت جهاد کشاورزی مناظر بسیار زیبای جنگلی جنگل اندرگلی پل‌های تاریخی آب و هوایی ملایم وخنک در بهار و تابستان شنا در رودخانه کسلیان
صنعت کارخانه اشباع تراورس شیرگاه که در سال ۱۳۱۱ خورشیدی تأسیس شد ولی اکنون به دلیل استفاده بسیار کم از الوار چوبی تراورس برای ریل راه آهن فعالیت محدودی دارد. این کارخانه از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۷۰ تنها کارخانه تولید تراورس در ایران بوده‌است. کارخانه دیگری که در قزوین افتتاح شده بود که چوب را فقط اندود می‌کرد و آنرا نمی‌پخت. کارخانه چوب نئوپان سازی در چالی کارخانهٔ پیچ کوبان در سرتپه
سوادكوه شهرستاني است كه داراي اصالت فرهنگي خاص خود بوده و هست، مردماني خونگرم و مهمان نواز كه غني ترين سرزمين از لحاظ تاريخ و فرهنگ مردم « توده شناسي » را درخود دارا ست. سوادكوه، تاريخ، فرهنگ و ميراث اقوام كهن است. كمتر سرزميني را در دل ايران عزيز مي توان يافت كه كوه، جنگل، غار، قلعه، آبشار، چشمه، رود، دريا چه، برج، پل، امامزاده و كليسا را درخود دارد. نام قديم آن «شروين» بود برگرفته از اسم يكي از جبال مشهور اين سرزمين، اين جبال در جنوب شرقي چرات از منطقه ولوپي واقع شده و اهالي آنرا «سوات» گويند. طبق نظريه اي ديگر قديمي ترين اسمي كه اين مكان داشته « فرشوات» يعني كوه و دشت بوده است.
تسميه سواد كوه در اعتقاد عامه وجه سواد كوه را در گذشته« سا كوه» مي ناميدند .« سا» به زبان محلي قسمتي از كوه را گويند كه عاري از جنگل و پوشش گياهي بوده باشد. چون بسياري از كوههاي سوادكوه در ارتفاعات عاري از جنگل بوده است و مي باشد آنر «سا كوه» ناميده اند يعني كوه بدون درخت. بعد ها «ساكوه» به «سوات كوه» ،«ساد كوه» و« سوادكوه» تغيير نام داد
موقعيت جغرافيايي سوادكوه اين شهرستان در دامنه شمالي كوههاي البرز و در 75 كيلومتري جنوب غربي ساري ودر مسير راه اصلي تهران به شمال«ازگدوك تا هفت تن» واقع شده است. شهر پل سفيد مركز اين شهرستان است كه از شمال به قايم شهر، از شرق به ساري، از جنوب به رشته كوه البرز واز غرب به شهرستان بابل محدود مي شود. اين شهرستان كلا در منطقه كوهستاني وپايكوههاي البرز مركزي واقع شده است. شهرستان سواد كوه از تركيب وتوسعه فضاهاي روستايي، مناطق دره اي وكوهستاني شكل گرفته واز مناظر زيباي طبيعي، اعتدال آب و هوا و پوشش گياهي انبوه برخوردار است. گفته مي شود زيباترين چشم اندازهاي پاييزي را در اين نقطه از مازندران ميتوان ديد.
شهر هاي سواد كوه عبارتند از:
شيرگاه؛ شهر پلها اين شهر به علت اينكه دو رود خانه از ميان آن مي گذرند پلهاي زيادي را در خود جاي داده است. كه قدمت يكي از آنها كه اخيرا كشف شده است به دوره ساماني مي رسد وچند پل ديگر مربوط به دوره صفويه مي باشند . اين پلها علاوه برقدمت تاريخي زيبايي خاصي به اين شهر داده اند.بيش از ده پل در اين شهر قرار دارد كه همه آنها باعث جذب روز افزون جذب توريست هاي ايراني و خارجي مي شوند و با مديريت اصولي مي توان شيرگاه را به عنوان يكي از شهرهاي پر در آمد از راه توريست شناخت .
آلاشت؛ شهر سرما اين شهر يكي از سرد ترين شهرها وبخشهاي ايران است. شهري كه درآنتابستان جمعيت آن به چشم مي آيد. نام اين شهر بر گرفته از درختي است كه در كوههاي اين منطقه يافت مي شود.به اين درختان «آل » گفته مي شود .در معني ديگر «آلاشت» از دو كلمه «آل» و «آشت» تشكيل مي شود. آل : عقاب و آشت :آشيانه .(آلاشت را در زبان محلي« اِلاشت »تلفظ مي كنند.
پل سفيد؛ شهر پله ها اين شهر به خاطر اينكه منازل مسكوني آن در دو طرف رودخانه و در بالاي تپه ها قرار گرفته اند پله هاي زيادي را در خود جاي داده است كه تعداد آنها بيش از دو هزار پله مي باشد .نام اين شهر به خاطر پلي است كه بر روي رود خانه اي كه از وسط شهر مي گذرد گرفته شده است ،زيرا رنگ اين پل به سفيدي مي زند قدمت اين پل به دوره صفويه مي رسد.
زيراب؛ شهر امام زاده ها رودخانه تالار از وسط اين شهر مي گذرد.هيچ شهري در ايران مانند زيراب امامزاده ها را در خود جاي نداده است.به طور متوسط از هر سه روستاي اين شهر يك روستا داراي امامزاده است. در نظر مردم هنگامي كه دشمنان در پي امامزاده عبد الحق بودند حضرت براي اينكه از نظر دشمنان پنهان شود وارد آب رود خانه شد و در زير آب ماند با اين كارش دشمنانش را فريب داد .به اين علت اين شهر را« زيراب» نام نهادند. سواد كوه تنها شهرستان فاقد اراضي جلگه اي وكم جمعيت مازندران مي باشد اما با وجود گسترش خدمات شهري در شيرگاه، زيراب، وپل سفيد و برخورداري از معادن ذغال سنگ و سيليس روند توسعه گردشگري آن در سال هاي اخير رشد فزاينده پيدا كرده است.
ويژگيهاي اراضي جنگلي از نظر ارتفاع سه تيپ ناهمواري با مشخصات ويژه در شهرستان سواد كوه قابل تشخيص است كه عبارتند از؛
1. تا ارتفاع پانصد متري زمين عمدتا بصورت جلگه ودشت مي باشدكه پوشيده از جنگل و درختان جنگلي مي باشد و اكثر زمبنها زير كشت برنج،مركبات و سبزيجات مي باشند . در حقيقت زمينهاي كشاورزي كه در سطح شهرستان داراي ارزش اقتصادي مي باشند در اين محدوده مي باشند.
2. از ارتفاع پانصد تا هزار و پانصد متري منطقه پايكوهي« پرتاس» است كه در حقيقت پايكوههاي دامنه شمالي رشته كوههاي البرز مركزي را در بر مي گيرد. اين منطقه پوشيده از درختان انبوه جنگلي از نوع درختان پهن برگ خزان دار مي باشد و زمينهاي كشاورزي عمدتاًٌ به كشت گندم و جو اختصاص دارند و اندكي باغداري نيز رواج دارد و قسمت وسيعي از اين محدوده را مراتع طبيعي تشكيل مي دهند.
3. از ارتفاع هزار و پانصد متر به بالا منطقه كوهستاني « اپر تاس» است كه ارتفاعات بلند با پوشش گيا هي درختان ارس و درختچه ها وبوته هاي خار ويا خالي از پوشش گياهي را به خود اختصاص مي دهد. در اين منطقه گاه ارتفاع بعضي كوهها به بيش از سه هزارو پانصد متر بالغ مي گر دد مانند كوههاي شلفين ودر چنين ارتفا عاتي برفهايي كه در زمستان برروي قلل اين ارتفاعات جمع شده اند گاه تااواسط تابستان نيز باقي مي مانند و بصورت لكه هاي سفيد برروي قلل نمايان هستند. ساختمان زمين شناسي : درشهرستان سواد كوه از قديمي ترين تاجديد ترين تشكيلات زمين شناسي يافت مي شود بگونه اي كه از يك طرف در شمال شيرگاه تشكيلات زمين شناسي دوران كواتر نري «دوران چهارم زمين شناسي» رامشاهده مي كنيم. همچنين در جنوب غربي ورسك نيز تشكيلات دوران كواتر نري مشاهده مي گردد واز طرف ديگر در شرق وجنوب ورسك تشكيلات پاليو زوييك «دوران اول زمين شناسي» را نيز مشاهده مي كنيم. اما به طور عمده ارتفاعات وناهمواريهاي ساد كوه از تشكيلات كر تاسه، ژوراسيك وترياس كه مربوط به دوران دوم زمين شناسي هستند تشكيل يافته اند وبطور عمده از جنس ماسه سنگ، سنگ آ هك، مارن، سيلت، شيل،آرژليت وكنگلو مرا ميباشد
پوشش گياهي: آب و هواي سوادكوه معتدل مرطوب مي باشد. ريزشهاي جوي در شهرستان زياد بوده واز نظر اب و هوايي شرايط لازم را به عمل آ ورده اند درنتيجه در سراسر شهرستان پوشش گياهي غالب را درختان جنگلي تشكيل مي دهند كه به طو ر عمده شامل درختان پهن برگ خزان دار مي باشد بگونه اي كه هفتاد الي هشتاد درصد ارتفاعات سواد كوه پوشيده از درختان جنگلي ميباشد وساير ارتفاعات رانيز مراتع در اختيار خود دارند كه مورد استفاده دامداران است . كمتر نقاطي از سواد كوه را مي توان يافت زمين خالي از پوشش گياهي باشد.
در ارتباط با پوشش گياهي نيز ما با سه بخش روبرو هستيم؛
1. جلگه و دشت: در قسمت دشت و جلگه اي شهرستان كه عمدتاً در شمال آن گسترش دارد اكثر زمينها به زير كشت هاي مختلفي چون برنج،باغات ميوه و محصولات جاليزي رفته اند و ساير قسمتها را جنگل فرا گرفته است و پوشش گياهي غالب نيز پوشش جنگلي است كه از نوع درختان پهن برگ خزاندار مي باشد.
2. بخش كوهپايه اي: در اين بخش كه عمدتاً قسمتهاي مركزي و مياني شهرستان را شامل مي گردد. پوشش گياهي غالب پوشش جنگلي از نوع درختان پهن برگ خزاندار مي باشد كه نسبت به بخش جلگه و دشت وسعت بيشتري دارد .
3. بخش كوهستاني : اين بخش كه به طور عمده قسمتهاي جنوبي و جنوب غربي را در بر مي گيرد از كوههاي مرتفع پوشيده شده است.پوشش گياهي غالب در اين بخش از شهرتان سوادكوه را مراتع تشكيل مي دهند. در ارتفاعات حدود 2000 متري نيز درختان عمدتاً از نوع درختان سوزني برگ هستند كه علت آن سرما و يخبندان در ارتفاعات بالاي شهرستان است.
درختان بومي سوادكوه عمدتاً از گونه هاي توسكا ، افرا ، انجيلي، كلهو، تلكا، تل، وليك، زرشك، هلي كالون، انجيرك، بارانك، توس، سياه توسه، خاس، آلوكك كچف، (ممرز ييلاقي )، بلندمازو، ولولي، سرخدار، ال، جل، ون(زبان گنجشك)، اوجا، ممرز، لرگ وبعضا گونه هاي بلوط، راش، ملج،آزاد، نمدار،سرو، صنوبر ودرختان شمشاد كه از گونه هاي كمياب و ممنوع القطع هستند مي باشد وگياهان بومي سواد كوه شامل قياق( يونجه بومي) كه علوفه براي چراي گوسفندان و حيوانات اهلي مي باشد چماز(سرخس) وپلهم كه عمدتاً جهت كود گياهي براي شاليزارها مورد استفاده قرار مي گيرند و گل بنفشه كه به رنگهاي بنفش و سفيد ديده مي شود و همچنين ياسمن و انواع عشقه نيز در آن يافت مي شود و ساير گلها و گياهاني كه در ساير نقاط استان مازندران ديده مي شود.
همچنين درختاني كه در باغات نقاط مختلف سوادكوه ديده مي شوند عبارتند از : ازگيل، انار، گردو، سيب، آلوچه، هلو، توت، انگور، به، گيلاس، تمشك و انواع مركبات از قبيل نارنج، نارنگي، پرتقال، ليموي ترش و شيرين و پرتوي مي باشد. اقسام ميوه هاي زميني از قبيل خيار، كدو، بادمجان، لوبيا، باقلا و ... در آن كشت مي شود.
آب و هوا سوادكوه داراي آب و هواي معتدل كوهستاني مي باشد و در تقسيم بندي آب و هوايي آنرا در رديف آب و هواي معتدل مديترانه اي قرار مي دهند زيرا تا اندازه زيادي تحت تاثير بادهاي غربي كه منشا مديترانه اي دارند مي باشد از مشخصات عمده آب و هواي سوادكوه بارش زياد و ماكزيمم آن در پاييز است. ميزان متوسط سالانه آن در حدود 900 ميلي متر است بارندگي در تمام فصول مشاهده مي گردد و فصل كاملاً خشك تقريباً وجود ندارد. بارندگيهاي پاييز و زمستان در اين شهرستان به وسيله عوامل جهان اقليمي مانند باد هاي غربي و توده هواهاي شمال شرقي با منشا سيبري بوجود مي آيند و عوامل جغرافيايي يا زمين اقليمي مانند ارتفاع، پوشش گياهي و درجه بري بودن(نزديكي به درياي خزر) عوامل فوق را تقويت مي كنند. بارندگيهاي تابستان و بهار در سوادكوه مستقيما تحت تاثير عوامل زمين اقليمي يا جغرافيايي است.
مزارع گياهان دارويي بيشتر اين مزارع در نقاط مرتفع وكوهستاني وجنگلي ودر اغلب روستا هاي اين مناطق وجود دارند مانند شكر لله ، گل گاو زبان، تلم(چرم)، لاري، هوكيجو، تشي گزه، آويشن(اوشمك)، پونه ييلاقي(پتنيك)، الرزي، گوچنگلك، زردتتي، سيرييلاقي(سيروك)، قارچ خوراكي، زورنگ، اناريژه، اوجي، كاسني، پرسياوشان، انجيرك، بارهنگ، خاكريزه، تره آبي(اوتره)، ونوشه، گاو زبانك، شويد ييلاقي، زرد كيجاك و سبزيجات خوش طعم ديگري كه در اين سرزمين مي رويد همگي مصرف دارويي داشته و مورد استفاده زياد مردمان اين خطه از زمين قرار مي گيرند .
ارتفاعات سوادكوه قله امام زاده حسن در مجاورت شهر آلاشت در هشتاد كيلو متري شهر شيرگاه كه داراي دهكده هاي تابستاني بسياري از قبيل لاكوم، لرزنه، اسپرز،گردنه سر، سرين و ... مي باشد كه در فصل گرما محل مناسبي براي گردشگري وسكونت مي باشد. كوه چرات در هشتاد كيلومتري شهر شيرگاه در داخل منطقه آ لاشت قله اتابك در دهستان راستوپي با 3271 متر ارتفاع ارتفاعات 3500 متري دهستان ولو پي در جنوب غرب شهر پل سفيد ارتفاعات شاراق ارتفاعات وسو با 2865 متر ارتفاع در منطقه لفور در اطراف شهر شيرگاه قله خر وندو در 24 كيلومتري انارم كوه استخر با 3602 متر ارتفاع كوه قدمگاه در 42 كيلومتري جنوب شرق شهر پل سفيد در منطقه خطير كوه با 3651 متر ارتفاع ارتفاعات گدوك شاه قله سنگو در 35 كيلومتري جنوب شهر پل سفيددر منطقه ورسك قله ارفع كوه در30 كيلومتري شهر پل سفيد در منطقه ارفع ده ارتفاعات پياز مرك قله امام زاده عباسعلي در منطقه ملرد ارتفاعات شلفين كوههاي جالم كوه ترز كه منطقه بسيار مناسبي براي سكونت دامداران مي باشد قله برف باجون در كنار شهر شيرگاه قله اميدوار كوه (امّاركو)كه طبق نظريه قديمي ترها فريدون در اين كوه رشد يافت و ضحاك را شكست داد در منطقه لفور در مجاورت شهر شيرگاه
ارتفاعات شاه كوه در اطراف شيرگاه كه آثار باستاني زيادي را در خود جاي داده است. و چندين كوه سر به فلك كشيده كه موجب جذب توريست در منطقه سوادكوه مي شود.
آبشارها آبشار شوراب در 35 كيلومتري جنوب شهر پل سفيد قرار دارد و آب آن در اراضي پايين دست روستاي شوراب و از داخل تونل راه آهن از دل زمين فوران نموده و به وسيله كانال به خارج از تونل هدايت نمي شود و در مدخل تونل مذكور به پايين مي ريزد. آب اين چشمه و آبشار به خاطر گذر از لايه هاي گوگردي زير زمين قابل استفاده نبوده و به همين دليل شوراب نام دارد به دليل وجود املاح فراوان مجرا و محل ريزش اين آبشار به شكل بسيار زيبايي به رنگ قرمز در آمده است بنا بر گفته سالخوردگان در زمان جنگ جهاني دوم روسها از آن براي مصارف پزشكي بهره برداري مي كردند.
آبشار دراسله تنگه در 40 كيلومتري جنوب غربي شهر زيراب در دهستان ولوپي و 2 كيلومتري جنوب روستاي ييلاقي دراسله واقع شده است منطقه ييلاقي دراسله داراي آب و هواي بسيار مطبوعي است. اين آبشار زيبا با آب فراوان ، گوارا و سرد در طول مسير نيز به دليل شيب تند زمين آبشار هاي كوچك و بزرگ فراواني را پديد آورده است. آبشار ديگري نيز در يك كيلومتري غرب آن در انتهاي يك دره قرار دارد كه اين آبشار هم زيبايي هاي خاص خود را داشته و گردشگر خاص خود را مي طلبد. منبع تغذيه آبشار دراسله تنگه يخچال بسيار زيبايي به همين نام مي باشد.
آبشار چلاك با ارتفاع زياد به شكلي به زمين مي ريزد كه همواره بدليل برخورد آب با سنگهاي محل ريزش دراطراف ابر بسيار زيبايي از قطرات ريز آب ايجاد مي شود . اين آبشار در50 كيلومتري غرب شيرگاه در منتهي اليه غربي دهستان لفور در اراضي جنگلي ريكو وغوزك واقع شده است. آبشار كنعره(گلناب دره) در4 كيلومتري شرق دراسله در روستايي به همين نام وجود دارد . آبشار شش رودبار درمجاورت روستاي شش رودبار در شمال روستاي دراسله واقع شده است. آبشار گزو: در دل جنگلهاي لفور آرامگاه سه برادر كه به امامزاده گزو (سه تن برار) مشهور است قرار دارد. در اطراف اين زيارتگاه آبشاري به طول 47 متر وجود دارد كه به اين مكان زيبايي خاصي بخشيده و مردم نقاط مختلف استان را به سمت خود جذب مي كند. به اين دليل به اين مكان گزو گفته مي شود كه در هر يك گز (واحد اندازه گيري قديم معادل 104 سانتي متر ) آن رود كوچكي جاري است.
1000 متر پايين تر از آبشار گزو آبشار كوچك و كم شيب اما بسيار زيبا و ديدني وجود دارد.
آبشار ميانكلا در شش كيلومتري جنوب شهر شيرگاه و چهارده كيلو متري شمال شهر زيراب در كنار جاده اصلي تهران- شمال قرار دارد و به همين دليل همواره مورد استفاده مسافران و گردشگران مي باشد در صورت احداث امكانات پذيرايي و اقامتي ارزان قيمت به يكي از تفرج گاههاي مهم شهرستان سوادكوه بدل خواهد گرديد. آبشار چرات در بيست كيلومتري روستاي چرات در دهستان ولوپي و غرب شهر پل سفيد واقع گرديده و علي رغم ارتفاع كم محل ريزش آب، به دليل كوهستاني بودن منطقه و مناظر چشمه هاي اطراف آن از ديدني هاي شهرستان سوادكوه به شمار مي رود. آبشار سله بن يا تونل سي در 30 كيلومتري جنوب شهر پل سفيد و در جانب غرب جاده اصلي تهران- شمال قرار دارد منظره اين آبشار به همراه چشم انداز تلفيقي كوهستاني و جنگلي همواره طبيعت گردان بي شماري را به خود جذب مي نمايد.
آبشار پلنگ دره كه در شمال شرقي شهر شيرگاه قرار دارد و يكي از زيباترين مكانهاي ديدني شهر شيرگاه به حساب مي آيد.
حوضچه سنگي پلنگ دره كه يكي از مناطق زيباي شيرگاه به حساب مي آيد و دنباله آبشار پلنگ دره مي باشد.
غارها غار اسپهبد خورشيد: اين غار در حد فاصل راه آهن پل سفيد وسرخ آباد در ناحيه دوآب وجود دارد. وجه تسميه دوآب اين است كه دراين منطقه دو رودخانه سولا و عباس آباد به هم پيوند مي خورند. غار به صورت تالار ساده و تقريبا 15 متر است. جالب ترين بخش غار بناهاي قسمت چپ راهرو است كه نسبتا سالم مانده است وبا دقت درآنهامي توان به وضع معماري اين دژ ديمي پي برد در كنار دهانه راهرو پلكاني است كه پس از خاك برداري آن به يكي از شاهكار هاي ساختماني غار برمي خوريم. اين راهرو به عرض يك و نيم متر وداراي پلكان به ارتفاع هفده سانتيمتر است و پله ششم پاگرد است واز آنجا به گردش به چپ داخل بناهاي فوقاني مي شدند. نام ديگر اين غار عايشه گرگيلي دژ مي باشد.
غار كيجا كچال: اين غار زيبا در داخل ارتفاعات جنگلي مشرف به روستاي پيت سرا در دوآب سوادكوه قرار دارد . محل اصلي غار در بدنه يك ديوار60 متري از جنس آهك واقع شده كه ارتفاع آن از سطح زمين به23 متر بالغ مي گردد سقف گنبدي آن با كف غار نيز7 متر فاصله دارد. ديواره 60 متري بشكل يك كلاهك مي باشد بصورتي كه دهانه غار در زير يك نقاب به طول چهارونيم متر قرار گرفته است محوطه زير دهانه غار نيز بشكل يك كلاهك مي باشد. اين غار يك شاهكار ويك اعجاز طبيعي است وضعيت آن نيز شرايطي را پديد آورده كه دسترسي به غار را غير ممكن ساخته وتنها باتجهيزات كامل مي توان به داخل آن راه پيدا كرد . چشم انداز طبيعي مقابل آن نيز بسيار بديع و چشمگير است عمق غار كيجا كچال زياد نيست ولي با وجود كوچك بودن و سادگي شكل و نمايي دلپسند دارد تمام مساحت داخل آن شامل يك تالار ساده بيضي شكل با طول 12 متر و عرض 10 متر و دو اتاق بزرگ كنار هم با اندازه هاي متفاوت مي باشند. اتاق بزرگتر در جانب شمال غار با شش متر طول و 75/4 متر عرض در جهت شمالي جنوبي و اتاقي كوچكتر با 5/5 متر طول و 10/4 متر عرض در جانب جنوب فضاي داخلي ساخته شده اند. اين دو اتاق با يك ديوار از هم جدا شده و مدخل هر اتاق در ايوان جلو دهانه غار قرار دارد. ديوارها 65 سانتي متر قطر دارند كه بيشتر قسمتهاي آن از بين رفته است. مصالح ابنيه داخلي سنگ و يك نوع گل بسيار سخت و محكم از جنس خاك رسي است كه در پاي ارتفاعات به وفور يافت مي شود. سقف ابنيه داخل غار نيز با تنه درختان جنگلي منطقه تير كشي شده بود. غار كيجا كچال از هر جهت شبيه غار اسپهبد خورشيد مي باشد و مانند آن احتمالاً مربوط به اواخر دوره ساساني و از دژهاي دفاعي اسپهبدان طبرستان در برابر حمله اعراب به منطقه و پناهگاه سلاطين و حكمرانان وقت بود. غار ديو ليلم : اين غار در روستاي آزاد مهر در جنوب غرب شهر زيراب واقع شده و عده اي از محققين و مورخين آن را زندان كي كاووس پادشاه پيشدادي وكياني ايران مي دانند كه توسط ديو سفيد وسپاهيانش در اين غار به بند كشيده شد. غار لي پشت: اين غار در روستاي چرات در دهستان ولوپي در غرب شهرستان سواد كوه كه به سرخ غار نيز معروف است . فاصله زماني اين غار با دامنه كوه لي پشت تقريبا يك ساعت مي باشد وقسمت پاياني راه مذكور بسيار سخت وصعب العبور است ورودي غار رو به شمال وسقف طاق مانند غار با آثار زيباي طبيعي حاصل از چكيدن آب ومواد معدني شبيه سنگ مرمر، بسيار ديدني است. غار زنگيان: در روستاي زنگيان در دهستان ولوپي كه يك كيلومتر عمق دارد وبه علت ريزش آب آهك داراي مناظر زيبايي از استالاگميت مي باشد برخي عقيده دارند كه اين غار در زمان حمله مغولان به عنوان زندان بكار مي رفته است. غار سوت شاه: اين غار در جانب شرقي جاده سوادكوه و روبروي پادگان دوآب واقع گرديده است. در روايات غير مكتوب بر جاي مانده از دوران قديم در ميان بوميان آمده است كه در زمان حمله مغولان دو برادر از حكام منطقه به نامهاي سوت شاه و فيروز شاه به اين غار پناه بردند. در طي مدت پناهندگي مغولان نهر آب منطقه را كه از روستاي باييكلا سر چشمه گرفته و به طرف غار بود را مسدود كرده و همراهان حكام مذكور بر اثر گرسنگي و تشنگي از بين رفتند در اين ميان فيروز شاه به غار ديو خانه كه در مقابل روستاي سر چشك واقع شده پناه برده و از داخل غار به منطقه كمر پشت و فيروزكوه فرار كرد. در مدخل ورودي غار سوت شاه آثار پلكاني كه با آهك و ساروج درست شده باقي مانده است.
رودخانه ها رود تالار ؛مهمترين منبع آب سطحي شهرستان بوده با دبي سالانه 425 ميليون متر مكعب كه نواحي بسياري از شهرستان را تحت پوشش قرار مي دهد.بوميان آنرا (تِلار رود ) نيز مي نامند اين رودخانه از ارتفاعات گدوك ، عباس آباد و شلفين سرچشمه گرفته و پس از طي مسافت تقريبي 80 كيلو متر به درياي خزر مي ريزد. در مسير نيز رودهاي بزرگ و كوچك به آن مي پيوندند. در تمامي طول مسير راه آهن سراسري شمال به جنوب كشور و جاده تهران به شمال به موازات آن ديده مي شود. مناظر طبيعي اطراف آن بسيار زيباست. وجه تسميه آن نيز برگرفته از نام اقامتگاه گالش ها ودامداران مي باشد كه با چوب در جنگل ها ساخته مي شود . عده اي نيز معتقدند كه از تركيب دو واژه تل يا تيل به معناي گل، و آر به معني آب تشكيل شده است ودر جمع به معني آب گل آلود مي باشد . در حال حاضر علي رغم توان بالقوه اين رودخانه وامكانات طبيعي اطراف آن به همراه مسيرهاي با دسترسي آسان و مناسب ، بهره برداري اصولي از آن اصولي از آن صورت نمي گيرد. رودخانه تالار از دو شاخه اصلي و مهم به نامهاي ولوپي (آب پيچ در پيچ و نا صاف) و راستوپي (آب مستقيم و سر راست) تشكيل يافته است و با جهت جنوبي شمالي جريان مي يابد و پس از مشروب(قابل خوردن شدن) شدن شهرستان سوادكوه وارد شهرستان قايم شهر مي گردد و در انتها به درياي خزر مي ريزد . رود تالار در قسمت سفلي به سه شاخه چپك رود ، سياه رود (رود لاريم) و مير رود تقسيم مي شود. اين رود همواره مسافران زيادي را در اطراف خود جذب ميكند.
رود ولوپي؛كه از كوههاي چرات و دراسله سر چشمه گرفته و در دو راهي آزاد مهر به رود تالار مي پيوندد. رود كسليان؛ كه از ارتفاعات شرق شيرگاه سرچشمه مي گيرد و در اين شهر به رود تالار ملحق مي شود و امكانات جالبي را از نظر ماهيگيري ايجاد مي كند و به دليل برخورداري از مناظر زيبا و عبو از دل جنگل سالانه پذيراي مسافران زيادي است و به دليل گل آلود بودن رود تالار و روشن بودن آب اين رود در بين مردم شهر به «روشن او»معروف است. رود آلاشت يا لله بند؛ نيز باحجم آبدهي سالانه 426/59 ميليون متر مكعب از ارتفاعات آلاشت سرچشمه گرفته ووپس از طي مسافت51 كيلومتر در منطقه كوهستاني به رود تالار متصل مي شود . رودخانه بابل (بابل رود) : اين رودخانه از ارتفاعات منطقه لفور سرچشمه گرفته وپس از طي مسافت طولاني در دهستان لفور وشهرها و روستاهاي ديگر در شهر بابلسر به دريا مي ريزد. در حال حاضر بر روي اين رود سدي در دست احداث مي باشد كه علاوه بر تامين نيروي برق آبي امكانات زيادي براي توريست ها و گردشگران ايجاد مي كند. رودخانه پلنگ دره: در شمال شرق شهر شيرگاه قبل از آبشار پلنگ دره رودخانه كوچكي كه عرض آن يك و نيم متر مي باشد قرار دارد .
درياچه دريا چه شور مست؛تنها درياچه طبيعي شهرستان سوادكوه كه وسعت آن 15 هزار متر مربع و عمق آن5 متر است . اين درياچه در 5/5 كيلومتري شهر پل سفيد قرار دارد درختان كهن سال وبلند قامت توسكا در اطراف آن منظره رويايي را به وجود آورده است.
پل ها پل بالو( بلو ) : اين پل قديمي ترين پل مازندران است ودر اطرف شهر شيرگاه قرار دارد اين پل در قرن سوم هجري مقا رن با دولت سامانيان برروي رودخانه تالار در منطقه كتو دره شيرگاه به دست امام زاده اي كه مزارش در روستاي بورخاني لفور مي باشد احداث شده است. اين پل در مسير تابستاني جاده ابريشم قرار داشت وجزء آثار باستاني شهرستان سوادكوه محسوب مي شود در حال حاضر فقط پايه هاي اين پل باقي مانده است. پل شاهپور؛ بر روي رودخانه آبتيجون در منطقه دينه چال شيرگاه در دوره حكومت صفويه احداث گرديد و در مسير جاده قديم تهران- شمال قرار داشته است. اين مكان همواره يكي از مكانهاي تفريحي براي عموم مردم به شمار مي رفته كه در حال حاضر هم روز به روز به گردشگران اين منطقه افزوده مي شود و در فصل هاي بهار و تابستان گردشگران با پهن كردن سفره اي در كنار رود و استفاده از زيبايي خاص اين پل زيبا نهار خود را مهمان سفره گرم طبيعت زيباي سوادكوه مي باشند.
كيجا پِل(پل دختر)؛ بر روي رودخانه كسليان (روشن او) در منطقه كلون شيرگاه واقع شده است كه در دوره صفويه احداث و در مسير جاده قديم تهران-شمال قرار داشت. پل شاه عباسي؛ كه در مركز شهر شيرگاه بر روي رودخانه كسليان (روشن او) قرار دارد و اين پل هم مانند پل شاهپور و كيجا پل در مسير اصلي تهران – شمال قديم قرار داشت. اسبه پل(پل سفيد)؛ كه در مركز شهر پل سفيد و بر روي رودخانه تالار قرار دارد و اين شهر را به دو قسمت تقسيم مي كند و به دليل سفيد رنگ بودن آن به آن پل و اين شهر پل سفيد گفته مي شود . پل سفيد هم در زمان صفويه احداث شده و در مسير اصلي تهران به شمال قديم قرار دارد. پل ورسك؛ اين پل در دوره پهلوي و به دستور رضا شاه بر روي دره توسط مهندس ورسك آلماني براي عبور قطار احداث شد و در زمان جنگ جهاني دوم به پل پيروزي معروف شد. پل ورسك با دهانه اي به طول 66 متر و ارتفاع 110 متر يكي از بزرگترين شاهكارهاي مهندسي طول خط آهن شمال است. اين پل كه يكي از معروفترين پل هاي كشور مي باشد زماني كه هر كس چه با اتومبيل و چه با قطار از اين منطقه مي گذرند به تماشاي پل يا نگاه كردن به پايين و ديدن ارتفاع اين پل مي پردازند و از اين تماشا لذت مي برند . يكي از منابع جذب توريست سوادكوه پل ورسك مي باشد .
امامزاده ها امامزاده گزو ؛ كه يكي از اماكن زيارتي و سياحتي كه مسافران زيادي را به انگيزه زيارت سه برادر و مشاهده جنگل هاي زيبا در اطراف امامزاده و رودخانه ها و آبشار هاي منطقه به خود جذب مي كند. امامزاده شاه كلا؛ امامزاده محمد آل كيا در منطقه لفور از توابع شيرگاه در روستاي شاه كلا (امام كلا ) مدفون است. مردمان اين منطقه هم براي زيارت و استفاده از جنگل هاي زيباي منطقه و رودخانه خروشان آنجا به اين مكان سفر مي كنند.
امامزاده عبدالحق؛ مقبره امامزاده عبدالله ملقب به عبد الحق فرزند حضرت امام موسي كاظم(ع) در شهر زيراب واقع مي باشد. اين امامزاده در سال 173 هجري قمري ولادت يافت و در سال 205 بنا به روايت سينه به سينه دنيا را وداع گفت.روايت شده است كه در سال 738 هجري قمري بين دو برادر اختلاف سختي در گرفت. يكي از برادران با مراجعه به آستانه مبارك امامزاده در آنجا جهت رفع مشكل دخيل بست فرداي آنروز بر اثر كرامات آقا اختلاف ريشه دار حل و فصل شد. از اين ماجرا به بعد امامزاده عبدالله به عبدالحق مشهور شد. امامزاده عباسعلي؛ بر قله كوهي مسلط به دهكده هاي ملرد و كرمان و در اطراف دوآب است.بنايي است با گنبدي مخروطي و مسجد كوچكي متصل به در ورودي ، درختي ناشناخته در اطراف بقعه است كه به درخت فلفل مشهور است. امامزاده هاي ديگري هم در اين شهرستان مدفون مي باشند كه به چند تن از آنها اشاره مي شود امامزاده سيد مراد در روستاي شيرجكلاي شيرگاه، امامزاده حمزه در روستاي چالي شهر شيرگاه، امامزاده ابوطالب در شهر زيراب، امامزاده حسن در اطراف آلاشت، امامزاده سرين در اطراف آلاشت كه بنا به روايات يك پاي امامزاده حسن كه در حال فرار بود و توسط دشمنانش قطع شد مدفون است. امامزاده سيد كمال الدين و امامزاده سيد جمال الدين در روستاي نفتچال لفورو سه برادر كه مشهور به آل كيا مي باشند كه يكي از آنها در روستاي نفتچال ، يكي هم در روستاي بورخاني و امامزاده ديگر در روستاي شاه كلا كه قبلاً اشاره شد. امامزاده صالح در منطقه كسليان امامزاده يحيي در روستاي لفورك دهستان لفور از توابع شهر شيرگاه و امامزاده محمد در روستاي نوآباد در جاده نظامي
مراكز تاريخي وباستاني محله قديم آلاشت: محله قديمي آلاشت، زادگاه رضا شاه سرسلسله دودمان پهلوي در30 كيلومتري زيراب قرار دارد آلاشت در منطقه اي كوهستاني وجنگلي واقع شده است خانه هاي آن اغلب از خشت خام ساخته شده وبام آنها نيز با تخته پوش پوشانده شده است. كوچه هاي اين محله باريك، سنگي وداراي شيب تندي هستند. زادگاه پهللوي اول در محله پهلوان خليل قرار دارد كه شهختمان آن دراصل دو اشكوبه بوده است . اشكوب فوقاني آن در اثر زلزله فرو ريخته بود كه در دوران پهلوي دوم به وسيله سازمان سابق ميراث فرهنگي به همان سبك اوليه تجديد بنا شد. اين خانه امروزه به عنوان كتابخانه عمومي مورد استفاده مردم قرار مي گيرد. قلعه كنگلو؛ اين قلعه به فاصله تقريبي 20 كيلومتري جنوب شرقي دوآب در نزديكي روستاي كنگلو بر بالاي صخره اي قرار دارد كه قسمت اعظم آن با گذشت زمان و عوامل مخرب جوي از بين رفته است نماي خارجي قلعه را يك باروي عظيم سنگي تشكيل مي دهد كه در قسمت مياني و طرفين آن برجهاي ديدباني تشكيل شده است فضاي داخلي اين قلعه با توجه به بقاياي آن مدور و در دو طبقه ساخته شده بود كه قسمت عمده آن از بين رفته و در حال ويراني است. برج لاجيم؛ در جنوب شرقي زيراب در شرق جاده سوادكوه به قايم شهر در منطقه اي جنگلي و در كنار روستاي لاجيم قرار دارد اين اثر معماري ارزشمند متعلق به قرن پنجم هجري است. سهواً به مقبره امامزاده عبدالله معروف است. آندره گدار باستان شناس فرانسوي كه در سال 1933 ميلادي به با زديد برج لاجيم آمده مي نويسد: در داخل اين حصار چند تل است كه نشان مي دهد اين قلعه در واقع شهر مستحكمي است اين محل كه در قلب جنگل انبوه و دور هنگام شهرها واقع شده است مسلماً قرار گاه مهم يكي از سركشان يا پناهگاه استوار يكي از پادشاهان مخلوع بوده است كه به اميد بازگشت وقت مساعد در آنجا به دور آسيب خصم در امان بوده است. شخصيت مدفون در برج از خاندان باونديان بوده كه در فاصله سقوط سلسله باونديان اول و به قدرت رسيدن مجدد خاندان آل باوند پس از اشغال ناحيه آمل به دست قابوس بن وشمگير به منطقه كوهستاني لاجيم پناه برده است. ساختمان اين برج بهشكل مدور با گنبدي مخروطي شكل ودر نهايت ظرافت و سادگي ساخته شده است. در قسمت فوقاني، دو كتيبه آجري به خط پهلوي ساساني و كوفي قرار دارد .
سه خط طلا: راه آهن معروف به سه خط طلا در سه كيلومتري بعد از آبادي ورسك به سمت گدوك در ارتفاعات شمالي البرز در سمت شرق جاده خطوط راه آهن با پل ها و تونل هاي زيبا در سه خط به موازات هم مشاهده مي شود. اين خطوط براي كم كردن شيب و افزايش ضريب قدرت لوكوموتيوها به اين شكل بنا شده است. همچنين ايجاد يك چنين موقعيتي در كوههاي بلند و با درختهايي كه به اين منطقه سبزي و طراوت مي بخشند براي علاقه مندان به طبيعت مي تواند محل مناسبي براي گردش و لذت بردن در كنار طبيعت با صفاي سوادكوه باشد.
قلعه مازيار: مازيار مقارن با دوره خلفاي عباسي بر مازندران و اطراف آن حكومت مي كرده است ومركز حكومتش منطقه لفور بوده است . اكنون باقيمانده كاخ هايش در منطقه هرمزان(مرضي دره كنوني) و ارسيوسر(آسياب سر) وباق يمانده زندانش در روستاي چاشت خوران كشف شده است.
چشمه ها: چشمه گلناب دره در منطقه دراسله كه موقعيت آن قبلاً اشاره شده آب آن بخشي از آب آشاميدني سوادكوه را تامين مي كند
چليا چشمه؛ زير كوههاي سر به فلك كشيده مازكو كه بخشي از كوهستان امامزاده حسن بين روستاهاي ييلاقي لاكوم و گردنه سر قرار دارد و يكي از سر چشمه هاي اصلي بابل رود مي باشد. آب اين چشمه به قدري سرد است كه در فصل تابستان هم نمي توان دست خود را بيش از چند ثانيه زير سر ريز چشمه نگاه داشت.
سر چشمه؛ اين چشمه در جنگل خواجه عماد (خاجي مات) روستاي لاكوم مي باشد كه آبي خنك و صاف دارد و آب آن به روستاهاي اطراف لوله كشي شده است.
چهل چشمه؛ كه شامل چندين چشمه در كنار هم و در منطقه سرخ آباد مي باشد.
زرشكين چشمه؛ در منطقه ييلاقي سرخ آباد
پر او چشمه؛كه آب فراواني دارد و در منطقه دوآب واقع است
چشمه گت او؛ كه به معني آب بزرگ يا زياد مي باشد در اطراف روتاي بزميلش ورسك قرار دارد
چشمه پهلم چال؛ در بالاتر از روستاي شاه كلاي لفور كه آب اين چشمه آب آشاميدني روستاهاي اطراف را تأمين مي كند
چشمه شور كو؛ كه از داخل سنگهاي زيبا در اطراف روستاي لفورك لفور فوران مي كند
گرو ؛ در منطقه شارقلت لفور كه آب آن داراي گوگرد مي باشد و براي درمان امراض پوستي بسيار مناسب است و علاوه بر اين سالانه پذيراي ميليون ها مسافر است. و چندين چشمه ديگر.
نمایی از شهر شیرگاه
علاوه بر آنچه كه گفته شد آثار ديگري نيز در اين شهرستان وجود دارد كه هميشه و در همه فصل ها گردشگران را به سوي خود جذب مي كند كه به چند مورد از آنها در زير اشاره خواهد شد امامزاده زيد العابدين ، زيارتگاه آقا دار در جنگل هاي شيرگاه ، آبشار اسب آبي در روستاي كلاريجان ، تفرجگاه جمشيد آباد ، پارك جوارم ، مركز علمي تحقيقاتي كنيج كلا ، قلعه چهل در ، برج ديدباني پروفسور شروين باوند ، بقعه پير شهريار روستاي لمرز ، بقعه آقا شاهبالو زاهد ، پل جوارم ، راه باستاني سرتنگه ، كليساي اوريم رودبار ، آرامگاه اخوات و قلعه اولاد ديو كه شامل سه قلعه در اطراف دوآب مي باشد.
آمار مطالب
آمار کاربران
کاربران آنلاین
آمار بازدید
آمار
وب سایت:
عضویت سریع
