باران اسیدی چیست؟
اصطلاح باران اسیدی به هرگونه بارش باران، برف، تگرگ یا حتی مه که در آن مواد مضری مانند اکسیدهای نیتروژن و گوگرد وجود دارند، اطلاق می‌شود.این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی انجام داده، به صورت نیتریک اسید و سولفوریک اسید در می‌آیند.

عامل اصلی این آلاینده‌ها صنایع، حمل و نقل و کارخانه‌های مختلفند که سبب افزایش شدید میزان اسیدیته بارش و آسیب‌ رساندن به انسان‌ها، گیاهان و ساختمان‌ها می‌شوند.اکثر شهرهای بزرگ صنعتی مورد تهدید غبارهای اسیدی قرار دارند. شهر لندن در زمستان سال ۱۹۵۲ مورد تهاجم شدید غبارهای اسیدی قرار گرفت و این امر موجب مرگ زودرس ۴۰۰۰ نفر از افراد بیمار گردید. این سانحه باعث شد که مسئولین شهر اقدامات پیشگیرانه‌ای را در جهت کنترل آلودگی هوا به عمل آورند. در نتیجه، امروزه لندن در زمره شهرهایی به شمار می‌رود که هوای نسبتاً تمیزی دارند.

نتایج تحقیقات نشان داده است که وجود ذرات کوچک در هوا به تنهایی عامل مرگ 350.000 نفر در سال 2000 در 25 کشور اتحادیه اروپا بوده است.مواد آلوده‌کننده هر قدر در فضا بیشتر بمانند ترکیبات زیادتری حاصل می‌شود که اسیدها یکی از آن‌هاست. اسیدها به کمک بادهای شدید می‌توانند برای روزهای متوالی در هوا باقی بمانند و صدها کیلومتر مسافت را طی کنند و به این ترتیب از کشوری به کشور دیگر انتقال یابند.

اگر غبار اسیدی با ذرات آب موجود در اتمسفر هوا مخلوط شود، به صورت باران اسیدی فرو می‌ریزد و به محیط زیست آسیب می‌رساند. باران اسیدی مستقیماً روی درختان و روییدنی‌ها اثر می‌کند، در خاک فرو می‌رود و تعادل شیمیایی آن را به هم می‌ریزد. این باران پس از فرود به داخل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها راه می‌یابد و حیوانات و گیاهان آبزی را به هلاکت می‌رساند.

جنگل‌ها و دریاچه‌ها، قربانیان باران اسیدی
باران اسیدی بر رشد درختان اثر کرده، جنگل‌ها را شدیداً در معرض نابودی قرار می‌دهد.باران اسیدی از چند راه به درختان آسیب می‌رساند.

-یکی آن که اختلالاتی در روزنه برگ‌های درختان ایجاد می‌کند که سبب ازدیاد تعریق و کمبود آب درخت می‌شود.

-خاک را اسیدی می‌کند و به ریشه‌های درختان آسیب می‌رساند بنابر این جذب آب و مواد تغذیه‌ای درخت کاهش می‌یابد. همچنین مواد معدنی مورد نیاز خاک را می‌شوید، این مواد به آب‌های زیرزمینی رانده می‌شوند و بالاخره ساختارهای سطحی پوست و برگ‌ها را تخریب می‌کند. موجب می‌شود آن‌ها مورد حمله حشرات و بیماری‌های گیاهی قرار گیرند و از رشد و نمو باز بمانند.

سیلابی که از بارش باران اسیدی جاری می‌شود، بر روی زمین مسیر خود را می‌شوید و سرانجام به دریاچه‌ها می‌ریزد. باران‌های اسیدی با اسیدی کردن آب دریاچه‌ها و رودخانه‌ها موجب مرگ ماهی‌ها و دیگر آبزیان می‌شوند.دریاچه‌های مرده (بدون ماهی) در بیشتر مکان‌ها به همان صورت قبلی وجود دارند ولی هیچ گونه ماهی در آب اسیدی شده آن‌ها نمی‌تواند زندگی کند.

ماهی قزل‌آلا و ماهی خاردار در PH کمتر از 5 و صدف‌ها در PH کمتر از 6/5 می‌میرند. در ضمن این فرسایش خاک، فلزات سمی که از آن آزاد شده‌اند مانند آلومینیوم به همراه آب وارد دستگاه تنفسی ماهی‌ها شده و موجب مرگ آن‌ها می‌گردد. در مناطقی که دارای فضای آلوده به مواد اسیدی هستند، در فصل بهار، دریاچه‌ها آلوده‌ترین آب‌ها را دارند زیرا با ذوب شدن برف‌های زمستان، اسید همراه آن‌ها روانه دریاچه‌ها می‌گردد.

سایش شیمیایی
باران‌های اسیدی آسیب‌های ویران‌کننده و غیرقابل جبرانی بر بناهای تاریخی و گنجینه‌های فرهنگی وارد می‌سازند و میراث فرهنگی ملت‌ها تحلیل را می‌برند.باران اسیدی رویه‌های سنگی ساختمان‌ها، پل‌ها، سدها و... توسط باران اسیدی، ساییده و نابود می‌شوند.
ساختمان‌های مشهوری مانند پارتنون در آتن، مجسمه آزادی در نیویورک، کلیسای سن پول در لندن، تاج محل در هندوستان، بنای ترایان در رم و کلیسای قدیمی کلن در شهر کلن آلمان به وسیله باران اسیدی مورد حمله قرار گرفته‌اند و رویه آن‌ها در اثر سایش شیمیایی، تغییر شکل یافته است.

رویه این ساختمان‌ها معمولاً از سنگ‌های آهک‌دار است. غبار و باران اسیدی وقتی بر چنین ساختمان‌هایی فرو می‌نشیند با کانی‌های سنگ‌ها فعل و انفعالات شیمیایی انجام داده و آن‌ها را به ماده پودر مانندی تبدیل می‌کند. به دلیل همین واکنش‌هاست که از ضخامت مجسمه مرمری آبراهام لینکلن در واشنگتن طی ۸۰ سال، بیش از ۸ میلی‌متر کاسته شده است. به جز رویه این ساختمان‌ها و بناها که در معرض سایش قرار می‌گیرند، شیشه‌های رنگی آن‌ها نیز از آسیب در امان نیستند.

اثر بر صنعت حمل و نقل
هر دو صنعت راه‌آهن و هواپیما سالانه به دلیل ریزش باران اسیدی مقدار زیادی هزینه می‌کنند. خطوط راه‌آهن و حتی ماشین‌ها به علت قرار گرفتن در فضای آزاد، بیشترین آسیب را از غبار و باران اسیدی، متحمل می‌شوند. رویه آن‌ها در اثر باران اسیدی، ساییدگی شیمیایی پیدا می‌کند و پل‌های فلزی به دلیل فرسایش کارآیی خود را از دست می‌دهند.

اثر باران اسیدی بر انسان
انسان‌ نیز در اثر باران اسیدی به طور جدی آسیب می‌بیند تا حدی که ممکن اسن منجر به مرگ او شود. در اثر باران اسیدی بسیاری از مردم به خصوص افرادی که آسم دارند، مشکل تنفسی پیدا می‌کنند. تاثیر گازهای SO2 و Nox ها بر روی انسان، سرفه‌های خشک، سر درد، گلو درد و عصبانیت است. مصرف گیاهانی که از طریق خاک یا به طور مستقیم باران اسیدی را جذب کرده‌اند و جاندارانی که این گیاهان را خورده‌اند، روی مغز و کلیه اثر گذاشته و می‌تواند موجب بیماری آلزایمر در انسان شود.

راه‌های کنترل
یکی از روش‌های ساده جلوگیری از آلودگی اسیدی، تصفیه کردن ذغال قبل از سوختن آن است. برای این منظور، ذغال را قبل از مصرف خرد کرده و در آب می‌شویند، یا ضمن عملیات خاصی، گوگرد آن را می‌گیرند. در مورد نفت نیز عمل تصفیه کردن صورت می‌گیرد و با روش‌های معینی آن را از گوگرد تصفیه می‌کنند.

استفاده از روش‌های اصولی در مصرف مواد سوختی نیز نقش مهمی در جلوگیری از آلودگی‌های اسیدی دارد. استفاده از فیلترها برای این منظور طریقه بسیار مناسبی است. بهره‌گیری از این روش در ماشین‌ها، کامیون‌ها و وسایل نقلیه موتوری، آلودگی‌های اسیدی محیط زیست را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد. همچنین کنترل ایمنی موتور و وسایل نقلیه جهت جلوگیری از آنها، در کاهش آلودگی‌های اسیدی، نقش بسزایی دارد.

از همه مهم‌تر، دقت در برنامه‌ریزی برای تأمین انرژی است. چرا که هرجا انرژی مصرف می‌شود، در کنار آن نیز آلودگی اسیدی- در مواردی بسیار اندک و در مواردی بسیار چشمگیر و خطرناک- ایجاد می‌شود. در حقیقت از آنجا که باد و باران اسید با گردش چرخ کارخانه‌ها و ماشین‌ها ارتباط مستقیم دارد، جایگزینی ماده دیگری که بتواند جانشین سوخت‌های فسیلی گردد، در بلند مدت، اندیشه معقولی برای جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی است. در این راستا می‌توان از منابع انرژی‌های نو همچون انرژی خورشیدی و انرژی بادی نام برد که مصرف آنها، عوارضی از قبیل آلودگی هوا را به همراه ندارد.

یکی از موارد جالب در مورد آلودگی اسیدی آن است که ممکن است کشوری دارای منابع عظیم تولید کننده غبار اسیدی نباشد اما به شدت تحت حمله باران‌های اسیدی قرار گیرد. برای مثال، کشور کانادا که هر ساله غبارهای اسیدی فراوانی از آمریکای شمالی به سمت آن حرکت می‌کنند.

موضوع آلودگی اسیدی، بیشتر گریبانگیر کشورهای صنعتی و پیشرفته ‌است و مردم این کشورها به طرز ناگواری از آلودگی‌های اسیدی رنج می‌برند. جنگل‌ها و منابع گیاهی این کشورها در حال نابودی است و از این رو از طرف مردم مقاومت بسیار شدیدی در مقابل این پدیده بسیار خطرناک زیستی ایجاد شده‌ است. حتی در برخی از کشورهای غربی، گروه‌ها و احزاب سیاسی تشکیل شده‌اند که هدف آنها مقابله با گسترش آلودگی‌های اسیدی و جلب توجه مسئولان کشورهای مربوطه برای مبارزه در این جهت است. البته لازم به ذکر است که آلودگی در کشورهای در حال توسعه به پای آلودگی در کشورهای صنعتی نمی‌رسد و کشورهای دارای صنعت کمتر، آلودگی کم‌تری دارند.

کشورهای در حال توسعه بر خلاف کشورهای ثروتمند، نمی‌توانند از عهده هزینه‌های سنگین جلوگیری از آلودگی اسیدی برآیند. از این رو لازم است همراه با توسعه صنعت خود، به کنترل آلودگی هوا نیز توجه داشته باشند تا بعداً مجبور نشوند برای مبارزه با آلودگی وحشتناک اسیدی، هزینه‌های سرسام‌آوری را متحمل شوند.
در رابطه با کشوری همانند ایران، عوامل پایه آلوده‌کننده را نمی‌توان تنها وجود کارخانه‌ها و مسایلی از این قبیل در نظر گرفت. در حقیقت کشوری مانند ایران که مساحت آن چندین برابر مساحت آلمان است، علت آلودگی‌ها به دلیل حجم زیاد کارخانه‌ها نیست بلکه به دلیل تمرکز غیر اصولی آن‌ها در مناطق مرکزی و گسترش غیر ضروری برخی از آن‌هاست.

دانستنیهای جالب درباره كره زمين
- خورشيد را 9 سياره احاطه كرده‌اند كه در بين آنها كره زمين از نظر فاصله با خورشيد، سومين كره است و از چهار سياره داخلي بزرگ‌تر است.از پنج سياره بيروني، چهار تاي آنها از كره زمين بزرگ‌تر هستند. زمين در مداري گردش مي‌كند كه هيچ وقت از 5/91 ميليون مايل به خورشيد نزديك‌تر نمي‌شود و از 5/94 ميليون مايل دورتر نمي‌شود.

جالب‌تر اينجا است كه اين مدار تقريباً دايره مانند است و اگر غير از اين بود زندگي روي كره زمين غير ممكن مي‌شد زيرا حيوانات و گياهان در زمستان از سرما يخ مي‌زنند و در تابستان از گرما كباب مي‌شدند. ‏

-زمين در مقايسه با كائنات يك كره جوان و جديد است با اين حال زمين حدود 5/4 هزار ميليون سال عمر دارد. كشف اين موضوع از بررسي‌هاي انجام شده توسط راديواكتيو كه در تعيين عمر سنگ‌ها از آن استفاده مي‌شود، به دست آمده است.تمامي عناصر راديواكتيو همانند اورانيوم كه براي عكس العمل تعيين شده به كار مي‌رود، به عناصر مختلف در ميزان ثابتي، تغيير شكل مي‌دهند.
به وسيله اندازه گرفتن اين دو، يعني مقدار عنصر راديواكتيو اصلي و عنصر راديواكتيو تغيير شكل يافته، مي‌توان عمر تشكيل سنگ را حساب كرد. قديمي‌ترين سنگ‌هايي كه تا كنون به دست آمده‌اند حدود 3 هزار ميليون سال عمر داشته‌اند ولي به طور يقين زمين سال‌هاي طولاني قبل از اين كه سطح سنگ‌ها شروع به تشكيل يافتن كنند، وجود داشته است. ‏

- داگر چه ستاره شناسان و سياره شناسان چندين تئوري درباره چگونگي بوجود آمدن زمين و بقيه سيارات منظومه شمسي ارائه داده‌اند ولي هنوز شك و ترديد فراواني در رابطه با مبدأ تشكيل زمين وجود دارد.
هر كدام از اين تئوری ها بايد شامل اين واقعيت باشد كه تمامي سياره‌هاي بزرگ‌تر در مدار دايره مانندي در اطراف خورشيد گردش مي‌كنند و اين مدارها تقريباً در يك سطح نزديك هم قرار مي‌گيرند. حقيقت ديگري كه بايد توضيح داده شود اين است كه تمامي كرات در يك جهت به دور خورشيد مي‌چرخند و آن در جهتي است كه خورشيد به تناوب دور مي‌زند.

- حتي عجيب‌تر اين كه فاصله كرات مختلف از خورشيد از نظر رياضي به وسيله يك معادله ساده با هم نسبت دارند و به نام قانون «باد» ناميده مي‌شود. البته ممكن است اين فقط يك تصادف و اتفاق باشد يا احتمال دارد رابطه با مبدأ اصلي منظومه شمسي داشته باشد.

‏

-در اينجا دو تئوري اصلي به وجود مي‌آيد يكي اين كه يك رشته طولاني از بخار داغ به وسيله نيروي جاذبه سياره ديگري كه از نزديكي خورشيد مي‌گذشته از خورشيد جدا شده و پايين افتاده است سپس به تدريج بخار داغ، خنك و منقبض شده و تبديل به گلوله‌هاي جامدي شده است كه همان كرات هستند.

تئوري ديگر كه احتمال بيشتري دارد عبارت است از اين كه در اصل يك توده بخار و غبار وجود داشته كه در حال چرخش دايره مانند بوده است.چرخش‌ها و گردبادهاي اين توده تكامل حاصل كرده و هسته‌هاي مركزي كرات ايجاد شده است. هر كدام از اين هسته‌ها به تدريج بزرگ‌تر شدند زيرا نيروي جاذبه آنها هر زمان بيشتر و بيشتر اجسامي را كه در فضاي لايتناهي اطرافشان پراكنده بودند به طرف خود جذب مي‌كردند.خورشيد در مركز اين دايره‌اي كه بخار و غبار به صورت ابر تيره در آمده واقع شده بود، زمين يكي از گرد بادها بوده است.‏

- كره زمين با سرعت 5/18 مايل در ثانيه به دور خورشيد در حال حركت است. همانند تمامي اجسام ديگري كه در مدارهاي هيأت، حركت و راهشان از قوه ميل به مركز پيروي مي‌كنند درست همانند پوست حلزون بسيار بزرگي كه روي يك نخ نامريي قرار داشته باشد.همان طور كه كره دور مي‌شود نيروي ميل به مركز به وسيله كشش نيروي جاذبه زمين بين خورشيد و كره زمين ايجاد مي‌شود. اگر كره زمين از دور زدن باز بايستد روي خورشيد سقوط خواهد كرد. ‏
خوشبختانه در فضا بخار آن قدر وجود ندارد كه گردش زمين را آهسته كند و فقط از اندازه مدار زمين به طور بسيار ملايمي كاسته مي‌شود.‏

- زمين در فضا به شكل مارپيچ در حال حركت است به علاوه اين كه كره زمين از مغرب به مشرق روي محور خودش هر بيست و چهار ساعت يك بار مي‌چرخد.‏‎ ‎اندازه گيري‌هاي جديد صورت گرفته نشان مي‌دهند كه محور شمالي جنوبي كره زمين جنبش نسبتاً مختصر و نامنظمي دارد. همچنين ساعت‌هاي بسيار دقيق نشان مي‌دهند كه طول روزها به طور بسيار ملايمي تغيير مي‌كند.
البته به عقيده بسياري از صاحب نظران اين طولاني شدن ملايم روزها به دليل زياد شدن جزر و مدهاي انرژي محرك گردش زمين است. البته اساس جزر و مدهاي دريا به واسطه كشش نيروي جاذبه ماه است.‏خوشبختي بشري كه روي زمين زندگي مي‌كند در اين است كه زمين تندتر نمي‌چرخد وگرنه وقتي كه نيروي گريز از مركز از نيروي جاذبه بيشتر مي‌شد زمين و تمامي متعلقاتش در فضا پخش مي‌شدند. ‏

- يك نكته جالب در مورد زمين اين است كسي كه روي خط استوا زندگي مي‌كند در واقع از كسي كه در هر يك از قطب‌هاي زمين است تندتر حركت مي‌كند. حركت زمين در خط استوا تندتر از دو قطب است.‏
اندازه گيري‌هايي كه روي حركت و جنبش ستاره‌هاي كوچك مصنوعي كه به وسيله راكت به فضا پرتاب شده‌اند نشان مي‌دهند كه نه فقط زمين در دو قطب كمي پهن‌تر است بلكه كمي هم به شكل گلابي است.

-زمين يگانه كره‌اي است كه روي آن اقيانوس وجود دارد و داراي هوايي به نسبت چهار پنجم ازت و يك پنجم اكسيژن است. همچنين زمين شامل هسته مركزي مذابي است به قطر 3 هزار مايل و به طور قطع حرارت مركز آن چندين هزار درجه سانتي گراد است.به احتمال زياد قسمت بزرگي از اين حرارت از راديواكتيو معادن داخل زمين حاصل مي‌شود.‏

- قشر زمين يا ورقه رويي آن حدود 25 مايل ضخامت دارد. فاصله بين قله اورست تا «مارياناز ترانش» گودترين نقطه اقيانوس آرام، حدود 12 مايل است و نيز تقريباً 78 درصد سطح زمين از آب پوشيده شده است.‏