چهارشنبه

4 دی 1387

25 ذیحجه 1429

24. Dec. 2008

ـ زلال وحی

ـ یک جرعه آفتاب

ـ اشاره

ـ چراغ راه

ـ گفتار مجری

ـ زلال قلم

ـ شعر

ـ کوتاه و گویا

ـ شعر

ـ کوتاه و گویا

ـ آورده اند که ...

ـ نظر شما چیه؟

ـ نظر ما اینه ...

ـ کتابستان

زلال وحی

«یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللّهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ وَجِیهًا فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ؛ ای مریم، خداوند بشارت می دهد تو را به کلمه ای از خود که اسم او مسیح عیسی بن مریم است، فردی آبرومند در دنیا و آخرت و از مقربان درگاه الهی.» [1]

درس های لطیفی که این آیه شریفه می دهد:

1. از اعجاز حامله شدن حضرت مریم(ع) بدون اینکه هرگز شوهری انتخاب کرده باشد.

2. «مسیح» بودن وجود مقدس حضرت عیسی(ع).

3. خوانده شدن عیسی(ع) به نام مادر، چون پدری نداشت و به نام مبارک «عیسی بن مریم».

4. وجاهت آن پیامبر بزرگ الهی در دنیا و آخرت، علی رغم اتهام ناروایی که یهودیان متعصب به مادر مقدسش می زدند.

5. بیان مقرب درگاه الهی بودن حضرت مسیح(ع) در آخرت است که این بالاترین مقامی است که خداوند معدودی از خواص بندگان خویش را می دهد و تصور آن، برای مؤمنین معمولی به هیچ وجه ممکن نیست.[2]

همچنین در آیات زیر درباره حضرت عیسی(ع) پرداخته شده است.

آل عمران: 45 ـ 58؛ مریم: 16 ـ 34؛ بقره: 87 ـ 253؛ مائده: 110 ـ 118؛ صف: 6 و 14؛ حدید: 27؛ توبه: 30؛ نساء: 157 ـ 159.

یک جرعه آفتاب

حضرت عیسی(ع):

«خادِمی یَدایَ ودابَّتی رِجلایَ وفِراشِی الْأرضُ ووِسادِی الحَجَرُ ودِفئی فِی الشِّتاءِ مَشارِقُ الْأرضِ ... أبیتُ ولَیسَ لی شَیءٌ وأصبحُ ولَیسَ لی شیءٌ ولَیسَ عَلی وَجهِ الْأرضِ أحَدٌ أغنی مِنّی؛ خدمتکار من دو دست من است و مرکبم دو پای من و بسترم زمین و بالشم سنگ و گرمابخشم در زمستان مکان های آفتاب گیر ... شب و روز خود را با ناداری سپری می کنم و با این حال روی زمین، هیچ کس توانگرتر و بی نیازتر از من نیست».[3]

امام علی(ع) درباره حضرت عیسی(ع) فرمود:

«وَلا مالٌ یَلفِتُهُ ولا طَمَعٌ یُذِلُّهُ دابَّتُهُ رِجلاهُ و خادِمُهُ یَداهُ؛ نه مال و ثروتی داشت که او را به خود مشغول کند و نه طمعی که به خواری اش اندازد؛ مرکب او دو پایش بود و خدمتکارش دو دستش».[4]

حضرت عیسی(ع):

«الدُّنیا قَنطَرَهٌ فاَعبُروها ولا تَعمُرُوها؛ دنیا پل است؛ از آن بگذرید و آبادش مسازید».[5]

حضرت عیسی(ع):

«بِحَقٍّ أقولُ لَکُم: إنَّ الْأجرَ مَحروصٌ عَلَیهِ ولا یُدرِکُهُ إلاّ مَن عَمِلَ لَهُ؛ راست می گویمتان: همه خواهان مزدند و تنها کسی به آن می رسد که برای آن کار کند».[6]

حضرت عیسی(ع):

«طُوبی لِلَّذینَ یَتهَجَّدونَ مِن اللَّیلِ، اُولئِکَ الّذینَ یَرِثونُ النُّورَ الدّائِمَ؛ خوشا آنان که پاسی از شب را به عبادت می گذرانند؛ آنان کسانی اند که نوری ماندگار به ارث می برند».[7]

حضرت عیسی(ع):

«اِنَّ الشَجَرَةَ لا تَکمُلُ إلاّ بِثَمَرةٍ طَیِّبَةٍ کَذلِکَ لا یَکمُلُ الدِّینُ إلاّ بِالتَّحَرُّجِ عَنِ المَحارِم؛ درخت کامل نمی شود مگر با میوه ای گوارا. همچنین دین داری کامل نمی شود مگر با دوری از حرام ها».[8]

حضرت عیسی(ع):

«اِیّاکُم والنَّظرةَ فَاِنَّها تَزرَعُ فِی القُلُوبِ الشّهوَةَ وَکَفی بِها لِصاحِبِها فِتنةً؛ زنهار از نگاه [بد] که بذر خواهش را در دل می افشاند، و نگاه کننده را همین فتنه بس است».[9]

حضرت عیسی(ع):

«طُوبی لِلمُصلِحینَ بَینَ النّاسِ، اُولئِکَ هُمُ المُقَرَّبونَ یَومَ القِیامَةِ؛ خوشا به حال اصلاح کنندگان میان مردم؛ اینان در روز قیامت مقربان اند».[10]

اشاره

معجزه یک تولد

حمید رحمانی

حضرت عیسی بن مریم(ع) یکی از پیامبران اولوالعزم است که هم تولد و هم زندگی و هم پایان کار او، همراه با معجزه بوده است. او با اراده خداوند، بدون داشتن پدر، از مادری پاکدامن و موحد به نام مریم به دنیا آمد.

خلقت عیسی(ع) برخلاف سنت جاری در بشر است؛ چراکه هر فرزندی دارای پدر و مادر است، ولی او بدون پدر به دنیا آمد. همین مسئله باعث شد که از این شگفتی و معجزه بپندارند که او مخلوق نیست. اما قرآن بر این پندار خط بطلان کشیده و فرموده است:

«إِنَّ مَثَلَ عِیسَی کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ کُن فَیَکُونُ؛ آفرینش عیسی برای خداوند چون آفرینش آدم است که او را از خاک آفرید. سپس به او گفت: موجود شو! بی درنگ موجود شد».[11]

مسیحیان می گفتند: عیسی پسر خداست، یا می گفتند: عیسی خداست، و یا می گفتند: یکی از اقانیم ثلاثه است؛ اما قرآن کریم که خود معجزه بزرگ الهی است، با استدلالی ساده و درخور فهم و در عین حال قوی و استوار، عیسی(ع) را با آدم مقایسه کرده، تا شاید مسیحیان اندیشمند بیدار شوند و با این مقایسه، حکم کنند که اگر پدر نداشتن موجب خدا بودن یا فرزند خدا بودن است، نداشتن پدر و مادر که امتیازی بزرگ تر است، به طریق اولی، موجب خدا بودن یا فرزند خدا بودن آدم است. در حالی که تاکنون، هیچ کس آدم را خدا یا فرزند خدا ندانسته است.[12]

معجزه های آن حضرت در اول زندگی اش بسیار بوده است. مانند: تکلم در دوران نوزادی، شفا دادن افراد نابینا و بیمار، زنده کردن مردگان و سایر موارد که همه به فرمان و اراده خداوند به وقوع می پیوسته است.

رسالت عیسی(ع)

عیسی(ع) در عصری پرآشوب و آشفته و مملو از ظلم و ستم ظهور کرد؛ عصری که نیاز به یک رهبر آسمانی که مردم منحرف را اصلاح و از بدبختی ها و گمراهی ها نجات بخشد، کاملاً احساس می شد.

حضرت عیسی(ع) رسالت خویش را اعلام داشت و مردم را به تقوا، خداپرستی و دعوت به حق فراخواند. آن حضرت در نجات بخشیدن یهود و نابود کردن ریشه های انحراف آنان، رنج ها برد و فداکاری ها کرد. بنابر فرموده قرآن، او خطاب به بنی اسرائیل می گفت: «ای بنی اسرائیل! خداوند را که پروردگار من و پروردگار شماست بپرستید. هر کس به خداوند شرک بورزد، بهشت بر او حرام می شود و سرانجام او دوزخ است».[13]

آن حضرت با خرافه ها و تحریف هایی که در دین حضرت موسی(ع) به وجود آمده بود مبارزه کرد. اما پیشوایان یهود که با آمدن حضرت عیسی(ع) مقام و جایگاه خود را از دست رفته می پنداشتند، از رسالت او بیمناک بودند، علیه او فتنه انگیزی می کردند. سرانجام مصمم شدند آن حضرت را به قتل برسانند. اما خداوند او را از نظر آنان پنهان نگاه داشت و آنان فرد دیگری را که با حضرت عیسی(ع) شباهت یافته بود، به اشتباه به دار آویختند و همچنان در اشتباه ماندند و گمان بردند که حضرت را به صلیب کشیده اند. این واقعیت در قرآن به صراحت ذکر شده است.[14]

وارثین ناخلف

اگر مسیحیت کنونی دینی تحریف شده، آغشته به خرافات و عقاید غیرمنطقی و غیرمعقول نبود، امروز کشورهای غربی این چنین دچار بحران های معنویت و تاریکی و جاهلیت مدرن نبودند. دوری از تعالیم و آموزه های وحیانی و متعالی مسیح(ع) و فقدان دیدگاه توحیدی ناب، باعث به وجود آمدن مکاتب گوناگون و فریبنده مادی و بشر ساخته شده است که هر کدام زخمی عمیق بر ایمان و اندیشه آن وارد کرده اند. می توان گفت که مشکلات امروز جهان غرب که دامن گیر جغرافیای عالم نیز شده است، ناشی از ترک آموزه های وحیانی مسیح(ع) و حاصل کژفهمی های پیروان اوست؛ به گونه ای که نزد آنان جایگاه و مفهوم عدالت با ظلم و ستم تغییر کرده است.

چراغ راه

امام خمینی(ره):

«منطق اینها منطق مسلسل است، منطق ما منطق سکوت! باید سکوت کنیم! چاره نیست! منطق آنها سیلی زدن است، منطق ما سیلی خوردن! به حضرت عیسی هم نسبت داده اند که یک وقت فرمود که اگر این طرف من سیلی بزنند، آن طرف [هم] سیلی [بزنند]! همچو حضرت عیسی را ما نمی خواهیم. حضرت عیسی نمی گوید همچو چیزی. این منطق تنبل هاست. حضرت عیسی پیغمبر اعظم است؛ آن کسی است که در مهدش شروع می کند به گفتن که من چه می کنم، اقامه صلات می کنم، چه می کنم. در مهد پیغمبرِ مبعوث بوده به حَسَب مثال قرآن. یک همچو موجودی حرف های تنبل ها را می زند؟! حرف های بی عرضه ها را می زند که اگر این طرف بزنند؟»[15]

«تمام زحماتی که انبیا کشیده اند، وقتی که ما کیفیت زندگی آنها را مطالعه کنیم؛ زندگی حضرت موسی، حضرت عیسی(ع) را و خصوصاً زندگی حضرت رسول اکرم و پیغمبر خودمان را اگر ملاحظه کنید و به تاریخ اسلام و به تواریخی که حکایت از اینها کردند و از زندگی شان کردند، مراجعه کنید، می فهمید که اینها تشکیل حکومت بعضی شان دادند، احکام حکومتی دارند، لکن خودشان وقتی به زندگی شان مراجعه کنید، می بینید که اصلاً مثل رؤسای جمهوری یا سلاطین این عالم اصلاً نبودند؛ یک شکل دیگر، یک وضع دیگر داشتند».[16]

«آقای پاپ باید به فکر ملت مسیح باشد، به فکر همه ملت های مستضعف باشد، به فکر آبروی مسیحیین باشد. این طور اشخاصی که به اسم مسیح دارند یک همچو کارهای خلاف مسیر مسیح را انجام می دهند، آقای پاپ باید اعلام کنند. به ملت امریکا اعلام کنند، به همه ملت مسیحیین اعلام کنند، و جنایات این را بشمارند، و اینها را معرفی کنند به ملت ها. همان طوری که ما نسبت به محمدرضا عمل کردیم که این را به مردم شناساندیم».[17]

پیام تبریک

«بسم الله الرحمن الرحیم

صلوات و سلام خدای بزرگ بر حضرت عیسی بن مریم روح الله و پیغمبر عظیم الشأن که مردگان را احیا و خفتگان را بیدار فرمود! صلوات و سلام خدای بزرگ بر مادر عظیم الشأنش مریم عذرا و صدیقه حورا، که با نفخه الهی چنین فرزند بزرگی را به تشنگان رحمت الهی تسلیم نمود! درود بر روحانیون و احبار و رهبانان که با تعالیم عیسی مسیح، نَفْس سرکشان را به آرامی دعوت می کنند! درود بر ملت آزاده مسیح، آنان که از تعالیم آسمانی عیسی روح الله برخوردارند!

من به اسم ملت مظلوم ایران از شما ملت مسیح می خواهم که در روزهای متبرک خود به ملت ما که گرفتار سلطان ستمکارند، دعا کنید و فرج آنان را از خدای بزرگ بخواهید. من از شما ملت بزرگ می خواهم که سران بعضی کشورهای مسیحی را که با قدرت شیطانی خود از شاه ستمگر پشتیبانی می کنند و ملتی را در زیر فشار ظلم خرد می کنند، هشدار دهید و آنان را به تعالیم حضرت مسیح آشنا کنید.

من از روحانیت مسیح می خواهم که سران بعضی کشورهای قدرتمند را نصیحت کنند و پشتیبانی آنان را از کسی که پشت به تعالیم آسمانی نموده، تقبیح نمایند. قرآن کریم، حضرت مسیح را به عظمت یاد نموده و حضرت مریم را تنزیه فرموده؛ بر ملت مسیح است که دِینْ خود را به ملت مسْلم ادا کنند. والسلام.[18]

شما ملت مسیح را نجات بدهید. نجات به این است که این اشخاصی که در ممالک بزرگ به اسم مسیح و به اسم مسیحیت این جنایات را می کنند، این برای مسیح(ع) خوب نیست، و مسیحیین مُشوَّه می شود وجهه شان. و من به شما آقای پاپ عرض می کنم که اگر عیسی مسیح امروز بود؛ کارتر را استیضاح می کرد. اگر عیسی مسیح بود ما را از چنگال این دشمن خلق و دشمن بشر نجات می داد. و شما نماینده ایشان هستید، و شما باید همان کاری که مسیح می کند بکنید...».[19]

زمان: 4 دی 1358 / 5 صفر 1400

مکان: قم

موضوع: وظایف و رسالت روحانیت مسیح و انتقاد از عملکرد و مواضع آنان.

مناسبت: میلاد حضرت مسیح(ع).

حضار: کشیش های مسیحی، آقایان: جیمی آلن، دال وایت (اسقف اتحادیه کشیشان)، چارلز چزارتی (معاون ریاست کلیسای امریکایی)، چارلز کامبل (معلم مرکز مطالعات ادیان جهان از دانشگاه هاروارد)، جان والش (از دانشگاه برنستون)، ویلیام گربی (از دانشگاه برنستون)، توماس اریکس (استادیار تاریخ خاورمیانه در دانشگاه جرج تاون)... .

«بسم الله الرحمن الرحیم

من متقابلاً ولادت عیسی مسیح را به همه ملت های مستضعف دنیا و به ملت مسیح و به مسیحیان هم میهن مان تبریک می گویم. عیسی مسیح همه چیزش معجزه بود. معجزه بود که از یک مادر باکره متولد شد. معجزه بود که در مهد سخن گفت. معجزه بود که برای بشر صلح و صفا و روحانیت آورد. همه معجزه، همه انبیا معجزه هستند، و همه برای ساختن بشر آمدند. همه می خواهند که بشر به راه مستقیم الهی سیر کند، و همه می خواهند که تمام افراد بشر را از این عالم به عالم بالا ببرند. و یک وظیفه هم روحانیین ملت ها دارند؛ روحانیین مسیح، روحانیون مسلم، روحانیون یهود، همه روحانیون و آن وظیفه تبعیت تام از پیغمبرها، و از آنهایی که آمدند برای تربیت بشر و برای صلح و صفا بین تمام افراد بشر. روحانیون در مرتبه اول واقع اند برای تحقق دادن به آرمان های انبیا که همان وحی الهی است. روحانیون یک وظیفه الهی دارند که این وظیفه الهی بالاتر از آن وظایفی است که سایر مردم دارند. یک مسئولیت الهی دارند. روحانیون مسئول اند در مقابل پیامبران و در مقابل خدای تبارک و تعالی. مسئول اند که تعلیمات انبیا را به مردم برسانند و دست مردم را بگیرند و از این گرفتاری هایی که دارند، نجات بدهند».

مسئولیت روحانیون مسیح

«مردم دنیا امروز مبتلا هستند به قدرت های بزرگ، و به قدرت هایی که شیطانی هستند و در مقابل انبیای بزرگ ایستادند و نمی گذارند تعلیمات انبیا تحقق پیدا بکند. روحانیت مسیح یک خصوصیت زیادی دارد، و آن اینکه قدرت های بزرگ مسیحی هستند، مدعی مسیحیت هستند و آن قدرت های بزرگ اند که در دنیا برخلاف تعلیمات خدای تبارک و تعالی که به همه انبیا تعلیم فرموده است و برخلاف تعلیمات عیسی مسیح عمل می کنند.

روحانیت مسیح موظف است به حسب تعلیمات مسیح، و به حسب تعلیم خدای بزرگ که با این قدرت هایی که برخلاف مسیر انبیا و برخلاف مسیر مسیح رفتار می کنند مبارزه معنوی بکنند. آنها را ارشاد بکنند به ملت مسیح. هدایت کنند ملت مسیح را که تبعیت از این قدرت هایی که بر ضد مسیح هست، نکنند».[20]

«حضرت عیسی(ع) که این اشخاصی که تابع او هستند خیال می کنند که حضرت عیسی فقط یک معنویاتی می گفته است، ایشان هم همین طور بوده؛ از اول بنا بوده بر اینکه معارضه کند. آن وقتی که متولد شده، تازه متولد شده است، می گوید که من کتاب آوردم. قرآن این را نقل می کند که تازه متولد شده بود، وقتی که مادرش به واسطه آن تهمت هایی که می زدند ناراحت بود؛ همچو که متولد شد، گفت که نه، غصه نخور اگر کسی آمد پیشت باهات صحبت بکند، تو بگو که من صایمم ـ و صایم بوده لابد ـ و بروید از آن بچه بپرسید. اینها آمدند، حضرت تازه متولد شده بود. آمدند بنا کردند به حضرت مریم حرف های نامربوط زدن. حضرت مریم هم اشاره کرد به او که بروید آنجا. گفتند: ما چه جور با این [بچه] تکلم کنیم؟ بعد ایشان شروع کرد که خدا به من کتاب داده است. ببینید چی می گوید! این مسئله کتاب دادن معلوم می شود یک مسائلی قبل از این است که ایشان متولد بشود».[21]

پیام [به پاپ ژان پل دوم، رهبر کاتولیک های جهان (عدم نگرانی از قطع رابطه با امریکا)]

زمان: 25 فروردین 1359 / 28 جمادی الاول 1400

«بسم الله الرحمن الرحیم

عالی جناب پاپ، ژان پل دوم

مکتوب آن عالی جناب براساس نگرانی از تیرگی بین کشورهای اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا واصل گردید. از حُسن نیت آن جناب قدردانی می کنم. و خاطر محترم را متوجه می کنم که ملت شریف مجاهد ما این قطع روابط را به فال نیک گرفته و برای آن جشن عظیم به پا کرده و چراغانی ها و پای کوبی ها نمودند.

از دعای شما به درگاه خداوند متعال برای ملت مبارز ما شکرگزارم؛ لکن متذکر می شوم که جناب شما از انگیزه های تیرگی های دیگر و مشکلات خطرناک بزرگ تر که مرقوم داشته اید، نگران نباشید؛ که ملت اسلامی ایران از مشکلاتی که در این قطع روابط به وجود آید استقبال می کند و از خطرهای بزرگ تر که مرقوم شده است، هراس ندارد. و آن روز برای ملت ما خطرناک است که روابطی نظیر روابط رژیم خائن سابق تجدید شود. و با امید به خدای متعال تجدید نخواهد شد.

من از جناب عالی با نفوذ معنوی که بین ملت مسیح دارید می خواهم که دولت امریکا را از عواقب ستمگری ها و زورگویی ها و چپاول گری ها بترسانید؛ و آقای کارتر را، که با شکست نهایی مواجه است، نصیحت کنید که با موازین انسانی با ملت هایی که می خواهند استقلال مطلق داشته باشند و وابسته به هیچ قدرتی در جهان نباشند رفتار کند، و از تعلیمات حضرت مسیح(ع) پیروی نماید و خود و دولت امریکا را بیش از این در معرض رسوایی قرار ندهد. از خداوند متعال سعادت مستضعفین جهان را خواستار و قطع ایادی ستمگران را امیدوارم».[22]

امام خمینی:

«عیسی مسیح همه چیزش معجزه بود. معجزه بود که از یک مادر باکره متولد شد. معجزه بود که در مهد سخن گفت. معجزه بود که برای بشر صلح و صفا و روحانیت آورد».[23]

جواهر لعل نهرو:

«مسیح مدعی الوهیت و خدایی نبود. اما مردم دوست دارند که مردان بزرگ خود را به گونه خدا درآورند».[24]

ویل دورانت:

«با توجه به عقاید مسیحیان، مسیحیت شرک را از میان نبرده، بلکه آن را پذیرفته است».[25]

گفتار مجری

عیسی، بنده خدا

از قرآن کریم و حتی از برخی اناجیل که فعلاً در دست مسیحیان است، استفاده می شود که همیشه مسیح خود را بنده خدا معرفی و خدا را عبادت و مردم را به یکتاپرستی دعوت می کرده است.

حضرت عیسی(ع) می فرمود: «پروردگار من و شما خدای یکتاست. او را بپرستید، راه راست همین است».

حضرت عیسی(ع) هیچ گاه ادعای خدایی نکرده است و اینکه برخی او را خدا می دانند و می خوانند، از پیش خود ساخته اند.

حضرت عیسی(ع) چون دیگر پیامبران، انسانی بود که از سوی خدا به او وحی می شد و برای هدایت و راهنمایی جامعه برانگیخته شده بود. اگر او معجزه داشت، پیامبران دیگر خدا نیز داشتند و اگر بدون پدر زاده شد، حضرت آدم(ع) نیز، بدون پدر و هم بدون مادر خلق شد؛ اما چرا او را پسر خدا ندانستند؟

اینکه [مسیح هم بنده ای از بندگان خداست] و در کلام روشن خدا ـ قرآن ـ آمده است، با خرد و عقل هم، موافق است؛ زیرا بشری که چون دیگر افراد و مثل همه، از خود هیچ توانایی ندارد و همانند مردم و پیامبران دیگر، به لوازم زندگی بشر مانند غذا و خواب نیازمند است، به حکم خرد، سزاوار پرستش و عبادت نیست.

پس از حضرت عیسی(ع)، آیین پاک او اصالت خود را از دست داد و شرک و بت پرستی در آن راه یافت. اما همه ما می دانیم که خدا جسم نیست تا مکان داشته باشد و یا جزئی از او جدا گردد و پسر خدا نامیده شود. و نیز با خود دریافته ایم، خدا مکان ندارد تا در چیزی بگنجد و حلول کند یا به صورت بشری درآید. به علاوه، چگونه ممکن است خدای بی نیاز، به خوراک و پوشاک نیازمند باشد؟!

پس اگر درست [بیندیشیم] تصدیق خواهیم کرد که حضرت مسیح(ع) ـ چون همه پیامبران دیگر ـ بنده خداست و مسئله الوهیت (خدایی) او اساسی ندارد.[26]

اگرچه اساس پیام الهی که عیسی(ع) به تبلیغ و تعلیم آن می پرداخت، با دیگر انبیا توحیدی یکسان است؛ ولی شرایط زمانه و فضای سیاسی که او در آن قرار گرفته بود، عیسی(ع) را به تأکید ویژه بر صلح و نفی خشونت، واداشته بود.

انجیل، به معنی بشارت است و نام کتابی است که بر حضرت عیسی نازل شده است. قرآن کریم هر جا از کتاب عیسی نام برده، آن را به صورت مفرد آورده است. از این نکته می توان دریافت که اناجیل چهارگانه وحی الهی نیستند.

تعبیر روح خدا به حضرت عیسی به سبب آن است که وجود آن حضرت، هم روحانی است و هم وجودی است حیات بخش؛ چرا که حامل رسالت الهی به پیامبران است که احیاکننده همه انسان های لایق است. دلیل دیگر نیز عظمت و شرافت روحی آن حضرت است.

مسیح(ع) اقرار می کرد که بنده خداست و پیوسته می فرمود که خدا، پروردگار من و شماست و مردم را به پرستش خدا می خواند.

بهترین و دقیق ترین و کامل ترین منبع درباره حضرت عیسی، قرآن است که ما را در جریان جنبه های مختلفی از زندگانی آن حضرت قرار می دهد و نکاتی را مطرح می کند که برای بیشتر پیروان او ناشناخته و مجهول است.

زلال قلم

چون شب بود؛ اما بی ظلمت و تاریکی.

چون روز بود؛ اما بی همهمه و غوغا. صورتی غمگین داشت؛ اما سرشار از نشاط و مهر. او دستانش را که بسان شاخه های نارون کشیده بود، به سوی آسمان بلند می کرد. او راه نمی رفت، خود راهی فرازِ همه راه ها بود ... چونان ابری بر فراز زمین که می بارد تا زمین را تازه نگه دارد.

مسیح، پسر مریم بود و بنده خدا و اعجاز زنده تاریخ که چشمه های زندگی از سرانگشتان پر مهرش بر جان ها می ریخت و روح ها را نوازش می کرد. او کلمه خداوند بود و شعله ای الهی بر کالبد زمان. سلام بر او و روزی که در کنار مهدی موعود دوباره خواهد آمد.[27]

شعر

خورد عیسی آبی از جویی خوش آب

بود طعم آب خوش تر از گلاب

آن یکی ز آن آب خم پر کرد و رفت

عیسی نیز از خم آبی خورد و رفت

شد ز آب خم همی تلخش دهان

باز گردید و عجایب ماند از آن

گفت یا رب آب این خم و آب جوی

هر دو یک آبست، سِرّ این بگوی

تا چرا تلخ است آب خم چنین

وین دگر شیرین ترست از انگبین

پیش عیسی آن خم آمد در سخن

گفت ای عیسی، منم مردی کهن

زیر این نه کاسه من باری هزار

گشته ام هم کوزه، هم خم، هم طغار

گر کنندم خم هزاران بار نیز

نیست جز تلخیّ مرگم کار نیز

دایم از تلخیّ مرگم این چنین

آب من زانست تا شیرین چنین

خویش را گم کرده ای ای رازجوی

پیش از آنکت جان برآید رازجوی

گر نیابی زنده خود را باز تو

چون بمیری، کی شناسی راز تو؟

[عطار نیشابوری]

پای مسیحا که جهان می نبشت

بر سر بازارچه ای می گذشت

گرگ سگی بر گذر افتاده دید

یوسفش از چه بدر افتاده دید

بر سر آن جیفه گروهی نظار

بر صفت کرکس مردار خوار

گفت یکی وحشت این در دماغ

تیرگی آرد چو نفس در چراغ

وان دگری گفت نه بس حاصلست

کوری چشم است و بلای دلست

هر کس از آن پرده نوایی نمود

بر سر آن جیفه جفایی نمود

چون به سخن نوبت عیسی رسید

عیب رها کرد و به معنی رسید

گفت ز نقشی که در ایوان اوست

دُرّ سپیدی نه چو دندان اوست

وان دو سه تن کرده ز بیم و امید

زان صدف سوخته دندان سپید

عیب کسان منگر و احسان خویش

دیده فرو کن به گریبان خویش

[نظامی گنجوی]

عیسی مریم به کوهی می گریخت

شیر گویی خونِ او می خواست ریخت

آن یکی در پی دوید و گفت خیر

در پی ات کس نیست چه گریزی چو طیر

با شتاب او آنچنان می تاخت جفت

کز شتاب خود جواب او نگفت

یک دو میدان در پی عیسی براند

پس به جدّ جدّ عیسی را بخواند

کز پی مرضاتِ حق یک لحظه ییست

که مرا اندر گریزت مشکلی است

از که این سو می گریزی ای کریم

نه پیت شیر و نه خصم و خوف و بیم

گفت از احمق گریزانم برو

می رهانم خویش را، بندم مشو

گفت عیسی که به ذاتِ پاکِ حق

مبدعِ تن خالق جان در سبق

کاْن فسون و اسمِ اعظم را که من

بر کر و بر کور خواندم شد حَسَن

خواندم آن را بر دلِ احمق به وُدّ

صد هزاران بار و درمانی نشد

گفت رنج احمقی قهر خداست

رنج و کوری نیست قهر، آن ابتلاست

ز احمقان بگریز چون عیسی گریخت

صحبتِ احمق بسی خونابه ریخت

اندک اندک آب را دزدد هوا

وین چنین دزدد هم احمق از شما

آن گریز عیسی نه از بیم بود

ایمن است او آن پی تعلیم بود

[مولوی]

کوتاه و گویا

میلاد مسیح، پیامبر راستی و درستی که برای برقراری عدل و رحمت مبعوث شد و با گفتار آسمانی و کردار ملکوتی خود، ستمکاران را محکوم و ستم دیدگان را پشتیبانی کرد، بر مسیحیان جهان و هم میهن مبارک باد.

عیسی(ع)، پیام آور توحید و رسول آگاهی بخش و رهایی بخش بود.

اکنون دنیای غرب بیش از هر زمان به آموزه های صلح و دوستی مسیح(ع) نیاز دارد.

آورده اند که ...

خواهش مسیح

عیسی(ع) به حواریین گفت: «من خواهش و حاجتی دارم، اگر قول می دهید آن را برآورید بگویم.» حواریین گفتند: «هر چه امر کنی اطاعت می کنیم.» عیسی از جا حرکت کرد و پاهای یکایک آنها را شست. حواریین در خود احساس ناراحتی می کردند؛ ولی چون قول داده بودند خواهش عیسی را بپذیرند، تسلیم شدند و عیسی پای همه را شست. همین که کار به پایان رسید حواریین گفتند: تو معلم ما هستی، شایسته این بود که ما پای تو را می شستیم نه تو پای ما را.

عیسی(ع) فرمود: «این کار را برای این کردم تا به شما بفهمانم که از همه سزاوارتر برای خدمت مردم، عالِم است. این کار را کردم تا تواضع کرده باشم و شما درس تواضع را فراگیرید و پس از من که عهده دار تعلیم و ارشاد مردم می شوید، راه و روش خود را تواضع و خدمت به خلق قرار دهید. چون حکمت با تواضع رشد می کند نه با تکبر؛ همان گونه که گیاه در زمین نرم دشت می روید نه در زمین سخت کوهستان».[28]

عیسی(ع) و مرد حریص

حضرت عیسی(ع) به همراهی مردی به سفر رفت، پس از مدتی راه رفتن گرسنه شدند و به دهکده ای رسیدند. عیسی(ع) به آن مرد گفت: برو نانی تهیه کن و خود مشغول نماز شد. آن مرد رفت و سه عدد نان تهیه کرد و بازگشت. چون نماز عیسی(ع) طول کشید یک دانه نان را خورد و به حضرت عیسی(ع) گفت دو عدد بود. مقداری بعد از غذا به راه افتادند و به دسته آهویی برخوردند، عیسی(ع) یکی از آنها را ذبح کرد و خوردند. سپس عیسی(ع) فرمود: ای آهو به اذن خدا حرکت کن؛ آهو زنده شد و حرکت کرد. آن مرد تعجب کرد و سبحان الله گفت. عیسی(ع) فرمود: تو را به حق آن کسی که این نشانه قدرت را برای تو آشکار کرد سوگند می دهم، بگو نان سوم چه شد؟ گفت: دو عدد بیشتر نبوده است! در راه، نزدیک دهکده بزرگی به سه خشت طلا برخوردند. حضرت فرمود: یک خشت از تو، یکی از من، خشت سوم برای کسی که نان سوم را برداشته، آن مرد حریص گفت: من نان سوم را خوردم. عیسی(ع) از او جدا شد و فرمود: هر سه خشت طلا مال تو باشد. در آن هنگام که کنار سه خشت طلا نشسته بود دزدان سر رسیده، او را کُشتند و طلاها را برداشتند و چون گرسنه بودند یکی از آنها برای تهیه نان رفت. هنگام بازگشت با خود فکر کرد که دو رفیقش را مسموم کند و طلاها را از آن خود کند. آن دو نیز هم عهد شدند رفیق خود را بکشند و خشت ها را بین خود تقسیم کنند. نفر اول هنگامی که نان ها را آورد دو نفر او را کشتند و خود با خاطری آسوده به خوردن نان ها مشغول شدند. چیزی نگذشت که آنها بر اثر مسموم بودن نان ها مردند. حضرت عیسی(ع) در مراجعت، چهار نفر را بر سر همان سه خشت طلا مرده دید و فرمود: «این گونه دنیا با اهلش رفتار می کند».[29]

کمک

فاطمه بختیاری

پیرمرد دستش را روی خاک کشید و سکه نقره را برداشت. گرما کلافه اش کرده بود اما تنها یک سکه جلویش انداخته بودند. با خود گفت: با دو سکه دیگر می توانم، نان و شیر بخرم و به خانه ببرم. صدای قدم هایی را شنید. سرش را به طرف صدا چرخاند. سال ها بود که چشم هایش جایی را نمی دید و پاهایش قدرت ایستادن را نداشت. قدم ها نزدیک تر شدند. پیرمرد گفت: کمک کنید.

بوی عطری را در هوا حس کرد: کیستی؟ ای بزرگ مرد به من پیرمرد کمکی کن.

حضرت علی(ع) ایستاد. به چهره آفتاب سوخته و چروکیده مرد نگاه کرد. مردی که در آن طرف کوچه مغازه داشت، از مغازه خود بیرون آمد: او مردی نصرانی است. در جوانی کار می کرد و زحمت می کشید. مرد سرش را تکان داد و سکه ای جلوی پیرمرد انداخت: اما حالا کور است و فقیر.

حضرت علی(ع) با ناراحتی به یکی از یارانش که ایستاده بود، فرمود:

«تا وقتی توانایی داشت، از او کار کشیدید و اکنون او را به حال خود گذاشته اید؟»

پیرمرد سر بلند کرد با اینکه نمی توانست چهره امام علی(ع) را ببیند، روبه روی امام ایستاد و به چوب دستی اش تکیه کرد. حضرت علی(ع) گفتند: «بر حکومت است که از این مرد نگه داری کند.» پیرمرد نمی دانست آنچه می شنود در خواب است یا بیداری. وقتی امام(ع) دست پیرمرد را گرفت فهمید، بیدار است، دستان امام در پینه بسته بود. پیرمرد یاد روزهای جوانی اش افتاد. در مزرعه ها و نخلستان ها کار کرده بود. روز و شب در پی سیر کردن شکم خود و خانواده اش بود. امام علی(ع) رو به مردی که همراهش بود، گفت:

بروید از بیت المال به او حقوق بدهید.

پیرمرد خوشحال بود، خوشحال از اینکه با کمک خلیفه مسلمانان از فقر و گدایی نجات یافته است.[30]

مسیح و انتظار

فاطمه بختیاری

تازه به محله ما آمده بودند. در این چند ماهی که از آمدنشان می گذشت، هیچ کس ندیده بود، مسجد بروند. همسایه سر کوچه، نمی دانم از کجا می دانست و تمام محله را پر کرده بود، نماز هم نمی خوانند. بابا می گفت: نباید گناه کسی را شست. تا به چشم خودت نبینی نباید قضاوت کنی. مادرم تنها زنی بود که با آنها سلام و علیک می گیرد و جواب سلامشان را می داد.

یک روز که از دانشگاه برمی گشتم، دخترشان از خانه بیرون آمد. نگاهش به من که افتاد سریع سلام کرد. جوابش را دادم. پرسید: شما اینجا زندگی می کنید؟

ـ بله.

به همین سادگی با هم دوست شدیم و کم کم من به خانه شان رفتم و او چندبار به خانه ما آمد. توی اتاقش عکس حضرت عیسی و حضرت مریم را دیدم و صلیب نقره ای کوچکی که همیشه همراهش بود.

یک روز مادر از جمکران گفت و نذری که هر ساله داشت. با آنها هم سفر شدیم. توی مسجد جمکران بابا گفت: روزی که آقا بیاید حضرت مسیح(ع) هم با ایشان می آیند.

همه با تعجب نگاه کردیم. آنها رو به گنبد آبی مسجد ایستاده بودند و به آقا سلام می دادند.

نظر شما چیه؟

1. چرا عیسی(ع) کلمه خدا نامیده شده است؟

2. چه سرّی در زنده نگه داشتن عیسی(ع) نهفته است؟

3. چرا جشن های بزرگ مسیح بدون توجه به پیام صلح و دوستی آن حضرت برگزار می گردد؟

4. استدلال قرآن برای اثبات خدا نبودن یا فرزند خدا نبودن عیسی(ع) چیست؟

5. علت پیرایه های غیرمنطقی مسیحیان به حضرت عیسی(ع) چیست؟

6. علل بروز تحریفات و انحرافات در دین مسیحیت چیست؟

7. آیا مسیحیت داعیه جهانی بودن و ظرفیت آن را دارد؟

نظر ما اینه ...

شایسته است به محورهای زیر، برای روز میلاد مسیح(ع) پرداخته شود:

چهره واقعی مسیح؛

مسیح در قرآن: مسیح فرزند مریم، خلقت مسیح، رسالت مسیح، معجزات مسیح، اوضاع فرهنگی ـ اجتماعی و سیاسی دوره مسیح، واکنش بنی اسرائیل به ظهور مسیح، نزول دوباره مسیح، پندها و اندرزهای مسیح؛

مسیح در روایات معصومین(ع)؛

رفتار پیامبر و مسلمانان با مسیحیان؛

چهره تحریف شده مسیح؛

خدا و فرزند خدا پنداشتن مسیح؛

تحریف انجیل؛

اعتقاد به تثلیث و تضاد با توحید؛

تعالیم وارونه: برخی عقاید و انحرافات باطل مسیحیان؛

نقش روحانیت مسیحی و کلیسا در انحراف دینِ مسیح؛

نقش یهودیان در انحراف دین مسیح؛

وضعیت مسیحیت در عصر حاضر؛

قرآن، راه نجات مسیحیان از انحراف در دین.

کتابستان

1. جبران خلیل، جبران، عیسی پسر انسان و بال های شکسته، ترجمه: محمدنیک بخت، تهران، علم، 1382، رقعی، 344 ص.

2. بهشتی، احمد، عیسی(ع) پیام آور اسلام، تهران، اطلاعات، 1373، وزیری، 348ص.

3. رابرتسون، آرچیبالد، عیسی: اسطوره یا تاریخ؟، ترجمه: حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان، 1378، رقعی، 176 ص.

4. کلارک، دنیس، زندگی و تعالیم عیسی مسیح، ترجمه: ط. میکائیلیان، بی جا، دوستداران، 1359، وزیری، 318 ص.

5. آشتیانی، جلال الدین، تحقیقی در دین مسیح، تهران، نگارش، 1368، وزیری، 530ص.

6. گروتوس، داگلاس، فلسفه عیسی، ترجمه: احمد رضا تقاء، تهران، طرح نو، 1385، رقعی، 232 ص.

7. سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، مسیحیت، قم، انجمن معارف اسلامی ایران، 1383، رقعی، 272 ص.

پینوشتها:

[1]. آل عمران: 45.

[2]. عبدالرحیم گواهی، کوثر، برداشت هایی از قرآن کریم، تهران، آفتاب توسعه، 1381، ج 1، ص 246.

[3]. بحارالانوار، ج 14، ص 239.

[4]. نهج البلاغه، خطبه 160.

[5]. شیخ مفید، الامالی، ص 43.

[6]. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ح 22083.

[7]. حرانی، تحف العقول، ص 510.

[8]. همان، ص 511.

[9]. همان، ص 502.

[10]. همان، ص 501.

[11]. آل عمران: 59.

[12]. احمد بهشتی، عیسی پیام آور اسلام، تهران، اطلاعات، 1373، ص 325.

[13]. مائده: 73.

[14]. مسیح پیامبر و بنده خدا، قم، در راه حق، 1379، صص 16 و 17.

[15]. صحیفه امام، ج 3، ص 347.

[16]. همان، ج 4، ص 177.

[17]. همان، ج 11، ص 36.

[18]. همان، ج 5، ص 272.

[19]. همان، ج 11، ص 37.

[20]. همان، ص 407.

[21]. همان، ج 20، ص 411.

[22]. همان، ج 12، ص 237.

[23]. صحیفه نور، ج 11، ص 92.

[24]. مسیح پیامبر و بنده خدا، مؤسسه در راه حق، قم، در راه حق، 1379، ص 20.

[25]. همان، ص 22.

[26]. همان، صص 19 ـ 25.

[27]. جبران خلیل جبران، عیسی پسر انسان، ترجمه: محسن نیک بخت، تهران، علم، 1382، ص 130.

[28]. مرتضی مطهری، داستان راستان، قم، صدرا، 1374، صص 172 و 173.

[29]. نک: سید علی اکبر صداقت، یکصد موضوع، 500 داستان، قم، تهذیب، 1380.

Search Results

1440 × 900 - askdin.com

شرح شهادت امام رضا (ع) در منابع اسلامي

مجموعه: زندگینامه بزرگان دینی

Search Results

شرح شهادت امام رضا (ع) در منابع اسلامي
در روايتي از اباصلت آمده است: «مأمون، امام رضا (ع) را فراخواند و آن حضرت را مجبور كرد از انگور بخورد. آن حضرت به واسطه آن انگور مسموم شد.»

درباره نحوه شهادت امام رضا (ع)، بيشتر عالمان شيعه و همچنين تعداد زيادي از علماي اهل سنت، قائل هستند كه آن حضرت مسموم و شهيد شده است. البته درباره عامل شهادت امام هشتم، اختلاف‌نظرهايي وجود دارد؛ اما قول مشهور اين است كه آن حضرت، توسط «مأمون» خليفه عباسي مسموم و به شهادت رسيد.

برخي از علماي اهل سنت بر اين نظرند كه مأمون، امام رضا (ع) را مسموم نكرده است و براي اين گفته خود دلائلي هم ذكر مي‌كنند. از جمله آن دلائل اين است كه مأمون دختر خود را به همسري امام جواد (ع) درآورد. مأمون به برتري امام رضا (ع) در برابر علما استدلال مي‌كرد. بعد از درگذشت امام رضا (ع) مأمون بسيار ناراحت و غمگين بود و...
در ادامه خواهيم گفت كه به هيچ يك از دلائل در اين رابطه نمي‌توان استناد كرد.

همچنين عده‌اي از علماي اهل سنت نيز بر اين باورند كه امام رضا (ع) مسموم شده است و عامل جنايت، عباسيان اما شخصي غير از مأمون، بوده است. براي مثال؛ ابن‌جوزي مي‌گويد: «وقتي عباسيان ديدند خلافت از دست آنها خارج شد (به واسطه ولايت‌عهدي) و به دست علويان افتاد، امام رضا (ع) را مسموم كردند.» اين قول نيز چندان صحيح به نظر نمي‌رسد؛ زيرا «بيشتر مورخان و راويان اجماع دارند كه مأمون سم را به امام (ع) داده نه غير او.»

همچنين روايات مستندي از امام رضا (ع) وارد شده است كه در آن، حضرت شهادت خود را پيش‌گويي كرده و عامل اين جنايت را مأمون دانسته است. امام رضا (ع) به هرثمة بن اعين مي‌گويد: «موقع مرگ من فرا رسيده است. اين طاغي (مأمون) تصميم گرفته مرا مسموم كند...»

عده‌اي از پژوهشگران معتقدند كه شورش عباسيان در بغداد و تصميم مأمون براي حضور در اين شهر، سبب شد تا اطرافيان اين خليفه به وي هشدار دهند كه در نبود وي و حضور وليعهد ـ كه منظور امام رضا (ع) بود ـ كار حكومت به مشكل برخواهد خورد و به همين دليل، مأمون، امام رضا (ع) را به شهادت رساند.
به نظر مي‌رسد انگيزه اصلي مأمون در به شهادت رساندن امام رضا (ع) همين مطلبي باشد كه ذكر شد. چرا كه قيام عباسيان در بغداد جز به خاطر ترس از روي كار آمدن علويان نبوده است.

طبري مي‌نويسد: «مأمون نامه‌اي به بني‌عباس در بغداد نوشت و مرگ علي بن موسي (ع) را به آنان اعلام كرد و از آنان خواست كه به اطاعت او درآيند؛ زيرا دشمني آنان با او جز با بيعت وي با علي بن موسي (ع) نبوده است.»

از ديگر موجباتي كه مورخان در قتل امام رضا (ع) ذكر كرده‌اند، كينه‌اي مي‌دانند كه مأمون از امام رضا (ع) به دل گرفته بود. طبرسي مي‌نويسد: «علتي كه موجب شد مأمون، امام رضا (ع) را به شهادت برساند، اين بود كه آن حضرت بي‌محابا (و بدون ترس) حق را در برابر مأمون اعلام مي‌كرد. در بيشتر موارد در مقابل او قرار مي‌گرفت كه موجب عصبانيت و كينه او مي شد...»

همانگونه كه بيان شد، از نظر روايات شيعي، شكي نيست كه مأمون، حضرت رضا (ع) را مسموم كرد. اما اينكه كيفيت اين عمل چگونه بوده است، چند نوع روايت وجود دارد كه به آنها اشاره مي‌كنيم.

روايتي را شيخ مفيد از عبدالله بن بشير نقل كرده كه عبدالله گفت: «مأمون به من دستور داد كه ناخن‌هاي خود را بلند كنم ... سپس مرا خواست و چيزي به من داد كه شبيه تمر هندي بود و به من گفت: اين را به همه دو دست خود بمال ... سپس نزد امام رضا (ع) رفت و به من دستور داد كه انار براي ما بياور. من اناري چند حاضر كردم و مأمون گفت: با دست خود آن را بفشار.

من فشردم و مأمون آن آب انار را با دست خود به حضرت خورانيد و همان سبب مرگ آن حضرت شد و پس از خوردن آن آب انار، دو روز بيشتر زنده نماند.»

روايت ديگري را شيخ مفيد از محمد بن جهم ذكر كرده كه مي گويد: «حضرت رضا (ع) انگور دوست مي‌داشت. پس قدري انگور براي حضرت تهيه كردند. در حبه‌هاي آن به مدت چند روز سوزن‌هاي زهرآلود زدند. سپس آن سوزن‌ها را كشيده و نزد آن بزرگوار آوردند ... آن حضرت از آن انگورهاي زهرآلود بخورد و سبب شهادت ايشان شد.»

روايتي از اباصلت هروي نيز نقل شده كه مي گويد: «مأمون، امام رضا (ع) را فراخواند و آن حضرت را مجبور كرد از انگور بخورد. آن حضرت به واسطه آن انگور مسموم شد.»

بنابراين، ادله‌اي كه اهل سنت ذكر كرده‌اند كه مأمون امام رضا (ع) را به شهادت نرسانده بي‌اساس است؛ چرا كه مأمون فردي بود كه به خاطر حكومت، برادرش امين را به قتل رساند و محبوبيت امام رضا (ع) در نزد او از برادرش بيشتر نبود. و گريه ظاهري او بعد از مرگ امام (ع) به جهت منحرف كردن اذهان علويان و طرفداران امام رضا (ع) بوده است.

بعد از شهادت امام رضا (ع) شيعيان، بدن شريف آن حضرت را در خراسان تشييع كردند. اين تشييع جنازه به حدي پر شور بود كه تا آن زمان مثل آن ديده نشده بود. همه طبقات در تشييع جنازه امام حاضر شدند. آن امام همام، در سال 203 قمري در شهر طوس به خاك سپرده شد و بارگاه عظيمش امروز ميزبان صدها هزار عزادار است، در حالي كه هيچ نشاني از خلافت پهناور مأمون وجود ندارد.

زند گينامه

فعاليت هاي فرهنگي و تأليفات

مبارزات

Search Results

500 × 625 - m-farhangi.iut.ac.ir

زند گينامه

محمد مفتح در سال 1307 شمسي، در خانواده اي روحاني در همدان به دنيا آمد. پدرش مرحوم، حجت الاسلام حاج محمود مفتح، يكي از واعظان مخلص و عاشق خاندان رسالت و ولايت بود و در ادبيات فارسي و عربي تبحر فراواني داشت و اشعار زيادي در مدح و رثاي اهل بيت عليهم السلام به زبان هاي عربي و فارسي از وي به جا مانده است. او در حوزه ي علميه همدان، مدرس ادبيات فارسي و عربي بود. شهيد مفتح از كودكي در محضر پدر به فراگيري ادبيات پرداخت و پس از گذراندن دوره ي ابتدايي، جهت فراگيري معارف اسلامي به مدرسه ي «آخوند ملاعلي» وارد شد و پس از مدتي جهت استفاده از محضر اساتيد بزرگ به حوزه ي علميه ي قم مهاجرت كرد و در مدرسه ي «دارالشفاء» با جديت فراوان به كسب علوم معارف پرداخت و از محضر بزرگاني چون آيات سيد محمد حجت كوه كمره اي، بروجردي، سيد محمد محقق (داماد)، علاّمه طباطبايي صاحب الميزان و امام خميني قدس سرهاستفاده نمود.₍₁₎ و خود مدرسي بزرگ در حوزه گرديد.

در دوراني كه تبليغات استثمارگران، دانشگاه را در نظر علما كفرستان كرده بود و «تحصيل علوم جديده» را اعراض از دين و رفتن به دانشگاه را براي عالِم ننگ مي دانستند، شهيد مفتح در حالي كه در قم استادي بزرگ بود، پا به عرصه ي دانشگاه گذاشت. وي كه در حوزه ي علميه به درجه ي اجتهاد رسيده بود، در دانشگاه نيز موفق به اخذ درجه ي «دكتري» گرديد. رساله ي دكتراي وي «تحقيقي درباره ي نهج البلاغه» است كه با درجه ي بسيار خوب مورد قبول دانشگاه قرار گرفت.

فعاليت هاي فرهنگي و تأليفات

استاد مفتح، پس از گذراندن دوره ي دانشگاه، علاوه بر تدريس در حوزه، به تدريس در دبيرستان هاي قم پرداخت.

او كه توطئه استعمار را در جدا نگاه داشتن دو قشر دانشگاهي و روحاني، با همه ي ذرات وجودش حس كرده بود، ايجاد وحدت و انسجام ميان اين دو گروه را وجهه ي همت خود ساخت. مقاله اي كه ايشان در مجله ي مكتب اسلام درباره ي وحدت روحاني و دانشگاه –علي رغم جو مخالفت –نوشت، مبين تفكر شهيد در اين باره است. شهيد به لحاظ رسالتي كه بر دوش خويش حس مي كرد، ضمن مبارزه با عفريت «جهل و بي شعوري»، در دو سنگر دبيرستان و حوزه از همان آغاز سعي در روشنگري دانش پژوهان داشت و كلاس هاي خويش را مركزي براي تشكل آنان در جهت مبارزه با رژيم قرار داده بود و در اين راه به تأسيس انجمن اسلامي دانش آموزان –با همياري شهيد بهشتي –همت گمارد.

مبارزه با رژيم را نه تنها در تضاد با تحصيل علم نمي ديد، بلكه آگاهي و با سواد شدن را يكي از ابعاد مبارزه مي دانست و در كنار بالا بردن سطح مبارزه ي طلاب و دانش آموزان، سعي در بالا بردن سطح آگاهي عقيدتي آن ها داشت.

در زمان تحصيل و تدريس، حاشيه اي بر «اسفار» ملاصدرا، نوشت. كه سومين حاشيه بر اين كتاب است. هم چنين كتابي به نام «روش انديشه» در علم منطق به رشته ي تحرير در آورد كه به عنوان كتاب درسي در حوزه و دانشگاه، براي بالاترين سطح منطق استفاده مي شود. ترجمه تفسير مجمع البيان هم يكي از تأليفات اين شهيد عالي مقام است.

شهيد در جهت ايجاد تشكل و سازمان دادن به طلاب و فضلا دست به تشكيل مجمعي به نام «جلسات علمي اسلام شناسي» زد كه اين مجمع فعاليت وسيعي را به منظور شناساندن چهره ي اصلي اسلام در جامعه آغاز كرد. در اين جلسات كه زير نظر استاد تشكيل مي شد، فضلا و نويسندگان حوزه ي علميه كتاب هايي را كه در زمينه هاي مختلف اسلام شناسي نوشته بودند، ارايه مي كردند و پس از نقد و اصلاحات ضروري، با مقدمه اي كه استاد بر آن مي نوشت، به چاپ مي رسيد. ساواك كه پي به نقش مؤثر اين مجمع در شناساندن اسلام راستين برده بود، آن را تعطيل كرد. اين مجمع تنها موفق به چاپ 10 جلد كتاب گرديد كه كتاب هاي زير از آن جمله است:

1-اسلام پيشرو نهضت ها. 2- با ضعف مسلمين دنيا در خطر سقوط. 3- شيعه و زمامداران خودسر. 4- جهان بيني و جهان داري علي (عليه السلام). 5- دعا عامل پيشرفت يا ركود. 6- ره آوردهاي استعمار. 7- همسران رسول خدا. 8- زيارت ما 9- خرافه. 10- حقيقت.

استاد در زمان تحصيل و تدريس خود در حوزه با نوشتن مقالات مختلفي در مجلات مكتب تشيّع، مكتب اسلام، معارف جعفري و ... سعي در گسترش فرهنگ اصيل و انقلابي شيعه در سطح وسيع جامعه داشتند.

مبارزات

در سال هاي 1340تا 1342، سخنراني هاي او در شهرهاي مختلف و روشن ساختن مواضع نهضت اسلامي در افشاي چهره ي رژيم پهلوي بسيار مؤثر بود و به لحاظ اثر عميقي كه اين سخنراني ها در ميان توده ها داشت، بارها توسط ساواك تعطيل شد و هر بار اين تعطيلي با دستگيري و آزار ايشان همراه بود.

شهيد مفتح بعد از تبعيد امام قدس سره مبارزات خود را شدت بخشيد و با سفر به استان خوزستان سعي در افشاي ماهيت رژيم و شناساندن نهضت امام قدس سره به مردم داشت و ساواك كه با دستگيري هاي متعدد و ممنوع المنبر كردن ايشان نتوانسته بود كاري از پيش ببرد، ورود ايشان را به شهرهاي خوزستان ممنوع اعلام كرد.

محبوبيت و مقبوليت عامه ي شهيد در ميان طلاب و دانش آموزان، موجب شد كه او را از آموزش و پرورش اخراج و در سال 1347، به نواحي بد آب و هواي جنوبي ايران تبعيد كنند و هنگامي كه دوران تبعيد ايشان به پايان رسيد، از بازگشت او به قم جلوگيري كردند. به ناچار شهيد مجبور به اقامت در تهران شد. اقامت در تهران سرآغاز فصل نويني در زندگاني سياسي وي گرديد، دانشكده ي الهيات او را دعوت به همكاري كرد. شهيد با اميد فتح سنگري ديگر و گشودن جبهه اي ديگر براي مبارزه با رژيم و نيز شوق همكاري با استاد مطهري كه در اين دانشكده مشغول تدريس بود، دعوت دانشكده را پذيرفت و بدين ترتيب زندگي و فعاليت هاي ايشان در تهران آغاز شد.

در تهران، علاوه بر تدريس در دانشكده و بسط زمينه هاي همكاري با استاد شهيد مطهري، بنا به دعوت انجمن اسلامي دانشجويان دانشگاه تهران، به اقامه ي نماز جماعت در اين مسجد همت گمارد. سخنراني هاي ايشان در مسجد دانشگاه در ترغيب نسل روشن فكر و تحصيل كرده به اسلام اثر به سزايي داشت.

شهيد در حسينيه ي ارشاد نيز مشغول فعاليت هاي علمي –تبليغي و سخنراني بود كه بعد از تعطيلي اين حسينيه توسط ساواك، با قبول امامت جماعت مسجد جاويد در سال 1352، هسته ي ديگري ايجاد كرد تا خلا به وجود آمده را پر نمايد. در اين مسجد كتابخانه تشكيل داد و كلاس هاي دروس اعتقادي، فلسفي، تفسير قرآن، نهج البلاغه و ... داير كرد.

مسجد جاويد تبديل به دژ مستحكمي براي انقلاب گرديد و با استقبال فراوان دانشجويان و افراد تحصيل كرده مواجه شد. سرانجام بعد از گذشت يك سال و نيم در سوم آذر 1353، پس از سخنراني حضرت آيت الله خامنه اي، مسجد جاويد مورد هجوم ساواك قرار گرفت و تعطيل شد و شهيد هم دستگير و به زندان افتاد. بعد از آزادي از زندان، رژيم ديگر اجازه فعاليت در مسجد جاويد را به ايشان نداد. استاد، امامت مسجد قبا را در نزديكي حسينيه ي ارشاد پذيرفتند و در جلسه اي كه با حضور افرادي نظير مرحوم آيت الله طالقاني، استاد شهيد مطهري و ... براي تنظيم برنامه هاي مسجد داشتند، مسجد را «قبا» نامگذاري كردند. تا «قبايي» در ظلمت كده ي قريش گردد و آغازگر هجرتي در قيام خونبار امت مسلمان.

مقارن با رمضان 1356، كه به دليل تغيير تاكتيك دولت استكباري امريكا، رژيم پهلوي نيز شعارهايي چون «فضاي باز سياسي» را مطرح كرد. استاد شهيد به افشاي ماهيت خائنانه اين شعار پرداخت و با استفاده از ضعف رژيم، اقدام به تشكيل جلساتي در مسجد قبا كرد كه براي اولين بار در تاريخ معاصر ايران با حضور جمعيتي بيش از 30 هزار نفر برگزار مي شد. شهيد در عيد فطر همان سال با برگزاري نماز با شكوه عيد فطر در قيطريه –كه با استقبال بي نظير مردم تهران رو به رو شد –اركان رژيم پهلوي را به لرزه در آورد. ايشان در خطبه هاي نماز براي اولين بار نام امام خميني قدس سره را آشكار بر زبان جاري كرد و رهبري امام را مورد تأكيد قرار داد.

مبارزه ي شهيد تا رمضان سال 1357، كه نهضت مردم مسلمان به رهبري امام قدس سره اوج گرفته بود، همچنان ادامه داشت. ايشان بعد از نماز عيد فطر با تأكيد بر رهبري بي چون و چراي امام امت روز پنجشنبه 16 شهريور 1357، را به عنوان تجليل از شهداي ماه رمضان تعطيل اعلام كرد. در اين روز راه پيمايي بزرگي عليه رژيم انجام گرفت كه زمينه ساز راه پيمايي 17 شهريور گرديد، كه توسط رژيم پهلوي به خاك و خون كشيده شد و جمعه ي خونين نام گرفت.

در بهمن 1357، جهت بازگشت امام قدس سره استاد شهيد به همراه ديگر هم رزمان، كميته ي استقبال از ايشان را تشكيل دادند تا مقدمات ورود پيروزمندانه رهبر و مراد خويش را به نحو شايسته فراهم نمايند.

شهيد مفتح با تشكيل شوراي انقلاب از طرف امام قدس سرهبه عضويت اين شورا درآمد. بعد از پيروزي انقلاب براي تشكيل كميته هاي انقلاب اسلامي فعاليت چشمگيري كرد و خود سرپرستي كميته ي منطقه4 تهران را به عهده داشت. آخرين مسؤوليت شهيد، سرپرستي دانشكده ي الهيات و عضويت در شوراي گسترش آموزش عالي كشور بود كه به نحو شايسته در اين سنگرها انجام وظيفه نمود و در طي اين دوران همچنان مسؤوليت امامت جماعت مسجد قبا را نيز بر عهده داشت.

سرانجام آيت الله مفتح، پس از عمري تلاش و جهاد مستمر و خستگي ناپذير در راه تبليغ دين، در ساعت 9 صبح روز 27 آذر 1358، به همراه 2 پاسدار جان بركف، شهيدان جواد بهمني و اصغر نعمتي، هنگام ورود به دانشكده ي الهيات، توسط عناصر منحرف گروهك فرقان هدف گلوله قرار گرفتند و به فيض عظيم شهادت نايل آمدند. پيكر مطهر آن عالم رباني پس از برپايي مراسم با شكوه تشييع، در صحن مطهر حضرت معصومه عليهاالسلام در قم به خاك سپرده شد و اين روز به مناسبت فعاليت هاي چشمگير اين شهيد والامقام در راه تحقق وحدت بين حوزه و دانشگاه « روز وحدت روحاني و دانشجو» نامگذاري شد.

پيام امام خميني قدس سره به مناسبت شهادت دكتر مفتح₍₂₎

بسم الله الرحمن الرحيم

انا لله و انا اليه راجعون

آن گاه كه منطق قرآن آن است كه ما از خداييم و به سوي او مي رويم و مسير اسلام بر شهادت در راه هدف است و اولياي خدا –عليهم السلام –شهادت را يكي از ديگري به ارث مي بردند و جوانان متعهد ما، براي نيل شهادت در راه خدا درخواست دعا مي كرده و مي كنند، بدخواهان ما كه ا زهمه جا وامانده، دست به ترور وحشيانه مي زنند، ما را از چه مي ترسانند؟ امريكا خود را دلخوش مي كند كه با ايجاد رعب در دل ملت كه سربازان قرآنند، مي تواند وقفه اي در مسير حق و عقب گردي از جهاد مقدس در راه خدا ايجاد كند، غافل از اين كه ترس از مرگ براي كساني است كه دنيا را مقر خود قرار داده و از قرارگاه ابدي و جوار رحمت ايزدي بي خبرند. اينان از كوردلي، صحنه هاي شورانگيز ملت عزيز و شجاع ما را در هر شهادتي، پس از شهادتي كه در پيش چشمان خيره ي آنان منعكس است، نمي بينند. «صُمٌّ بُكمٌ عُميٌ فَهُم˚لا يَعقِلُون» اينان مي بينند كه هزار و سيصد سال بيشتر از صحنه ي حماسه آفرين كربلا مي گذرد و هنوز خون شهيدان ما در جوش و ملت عزيز ما در حماسه و خروش است.

جناب حجت الاسلام دانشمند محترم آقاي مفتح و دو نفر پاسداران عزيز اسلام رحمة الله عليهم به فيض شهادت رسيدند و به بارگاه ابديت بار يافتند و در دل ملت و جوانان آگاه ما حماسه آفريدند و آتش نهضت اسلامي را افروخته تر و جنبش قيام ملت را متحرك تر كردند. خدايشان در جوار رحمت واسعه ي خود بپذيرد و از نور عظمت خود بهره دهد. اميد بود از دانش استاد محترم و از زبان علم او بهره ها براي اسلام و پيشرفت نهضت برداشته شود و اميد است، از شهادت امثال ايشان بهره ها برداريم. من شهادت را بر اين مردان برومند اسلام تبريك و به بازماندگان آنان و ملت اسلام تسليت مي دهم.

سلام بر شهيدان راه حق

روح الله الموسوي الخميني

شهيد مفتح كه توطئه استعمار در جدا نگاه داشتن دو قشر دانشگاهي و روحاني، از هم را با تمام وجود احساس كرده بود، ايجاد وحدت ميان اين دو قشر مهم جامعه را وجهه همت خود قرار داد و در كنار آموزش و تدريس و تربيت نيروهاي جوان به مبارزه با رژيم پهلوي پرداخت
در سال‌هاي 1340 تا 42، سخنراني‌هاي او در شهرهاي مختلف در روشن ساختن مواضع نهضت اسلامي و افشاي چهره رژيم پهلوي بسيار مؤثر بود كه با آگاهي ساواك اين جلسات تعطيل و ايشان دستگير و مورد آزار و اذيت ساواك قرار گرفت. محبوبيت و مقبوليت شهيد مفتح در ميان طلاب و دانش‌آموزان موجب شد كه او را از آموزش و پرورش اخراج و در سال 1347، به نواحي بدآب و هواي جنوبي ايران تبعيد كنند و بعد از سپري شدن مدت تبعيد نيز از ورود ايشان به قم جلوگيري به عمل آمد و ايشان با اقامت در تهران به تدريس از دانشكده الهيات مشغول شد. ايشان به دعوت انجمن اسلامي دانشجويان امامت جماعت مسجد دانشگاه را عهده‌دار شد. سخنراني‌هاي ايشان در مسجد دانشگاه در ترغيب نسل روشنفكر و تحصيل كرده به اسلام اثر بسزايي داشت. شهيد مفتح همچنين در حسينيه ارشاد نيز به فعاليت‌هاي تبليغي و علمي مي‌پرداخت و پس از تعطيلي اين حسينيه بوسيله ساواك، ايشان با قبول امامت مسجد جاويد در سال 1352، هسته ديگري از دانشجويان و روشنفكران را به دور خود جمع نمود. در آذر 1353 مسجد جاويد مورد هجوم ساواك قرار گرفت و شهيد مفتح نيز دستگير و زنداني شد.
ياد و خاطره نماز عيد فطر سال 1357 كه در قيطريه تهران و با استقبال بي‌نظير مردم تهران به امامت شهيد مفتح انجام شد در تاريخ انقلاب هميشه مي‌درخشد. در خطبه‌هاي اين نماز، شهيد مفتح براي اولين بار نام امام خميني را آشكارا بر زبان جاري و رهبري امام را مورد تأكيد قرار داد و روز پنجشنبه 16 شهريور را به عنوان تجليل از شهداي نهضت تعطيل اعلام كرد كه زمينه‌ساز راهپيمايي 17 شهريور و وقايع جمعه سياه گرديد. شهيد مفتح با تشكيل شوراي انقلاب از سوي امام به عضويت اين شورا درآمد.
سرانجام اين شهيد بزرگوار در روز 27 آذر 1358، هنگام ورود به دانشكده الهيات،‌ توسط گروهك فرقان هدف گلوله قرار گرفت و به فيض عظيم شهادت نائل آمد.
اين روز به مناسبت فعاليت و مجاهدت اينشهيد بزرگوار در راه تحقق وحدت ميان حوزه و دانشگاه، روز وحدت روحاني و دانشجوناميده شده است.

روز وحدت حوزه ودانشگاه

روز وحدت حوزه و دانشگاه از یادگارهای ارزشمند امام بزرگوار ماست. این مسئله هم مثل همه تدابیر و تصمیم‌های مهمی که در راه جریان صحیح و اسلامی جامعه ما، آن حکیم عالی مقام و آن انسان والا و بصیر مطرح کردند، یکی از برکات وجودی ایشان بوده و هست و ان‌شاءالله خواهد بود.

از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و دانشجویان 28/9/69

مرحوم شهید مفتح، علاوه بر این‌که یک روحانی برجسته و فداکار و روشنفکر و آشنای به نیاز زمان بود، خصوصیتی داشت که در تعداد معدودی از فضلای آن زمان این خصوصیت وجود داشت؛ و آن قدرت ارتباط‌گیری با نسل جوان و دانشجویان و کسانی که مایل بودند پیام دین را با زبان روز از یک روحانی و یک عالم به دین بشنوند ... تصادفی هم نیست که روز اتحاد دانشجو و روحانی، یا حوزه و دانشگاه روز شهادت ایشان قرار داده شده است، چون انصافا حلقه وصلی بود متناسب با چنین خصوصیتی. خدای متعال پاداش این شهید عزیز را داد و آن شهادت بود. شهادت پاداش بزرگ و اجر عظیمی است و خدای متعال بندگان صالح خود – از جمله این بنده صالح – را از این اجر محروم نکرد؛ امیدواریم درجاتش روزبه‌روز عالی باشد.

خطبه نماز جمعه 26/9/78

وحدت حوزه و دانشگاه یعنی وحدت در هدف، و هدف این است که همه به سمت ایجاد یک جامعه اسلامی پیشرفته مستقل، جامعه امام، جامعه پیشاهنگ، جامعه الگو حرکت نمایند.

از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمع کثیری از طلاب حوزه‌های علمیه و دانشجویان دانشگاه را به مناسبت روز وحدت حوزه و دانشگاه 28/9/69

طلّاب جوان و عزیز و زحمتکش و قانع و مومن در حوزه‌های علمیه و نیز دانشجویان عزیز، این جوانان، این فرزندان و این جگرگوشه‌های ملت، این بهترین و پاکترین عناصر جامعه ما در دانشگاهها؛ باید در خط اسلام و در جهت عظمت کشور و بلند کردن پرچم اسلام و بیدار کردن ملتهای عالم و روح بخشیدن به این دنیای مرده بوسیله دستهای استکباری، درس بخوانند و کار و تلاش کنند تا مطمئن شوند که فردای ایران اسلامی، به مراتب از امروز بهتر خواهد بود. این هدف شماست. این هدف وحدت حوزه و دانشگاه است.

از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان و طلاب 28/9/69

گرامی باد یاد شهید گرامی و عزیزمان مرحوم دکتر مفتح. حلقه اتصال حوزه و دانشگاه

29/9/68

وحدت حوزه و دانشگاه، یعنی حرکت پابه‌پای علم و دین

29/9/68

طلّاب و دانشجویان قدر یکدیگر را بدانند، با یکدیگر آشنا و مرتبط باشند، احساس بیگانگی نکنند، احساس خویشاوندی و برادری را حفظ کنند و روحانیون در دانشگاهها عملاً – قبل از قولاً – کوشش کنند که نمونه‌های کامل عالم دین و طلبه علوم دینی را به طلّاب و دانشجویان ارایه بدهند و نشان بدهند که هر دو نسبت به یکدیگر؛ با حساسیت مثبت و با علاقه همکاری می‌کنند، این همکاری و وحدت حوزه و دانشگاه است.

از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمع کثیری از دانشگاهیان و طلّاب 29/9/68

یاد امام، یاد پیشروان انقلاب، یاد شهدای بزرگوار و یاد صحنه‌های پرشور انقلاب و جنگ تحمیلی را چه در دانشگاه، چه در حوزه و

چه در محیطهای کار و زندگی، زنده نگه دارید.

از بیانات مقام معظم رهبری در روز ملی مبارزه با استکبار 11/8/73

ما دو نهاد اصیل دانشجویی داریم. یکی متوجه به کسب علوم مربوط به فهم و تبلیغ دین و نوآوری در مباحث دینی و نوآوری در فهم مسایل روز و حادث شونده در زندگی است که این حوزه است و کارش عبارت است از تحقیق در مسایل دینی و فراگرفتن احکام الهی در همه شؤون زندگی، آن هم نه فقط در آنچه که مربوط به کُنج محراب یا خانه است بلکه در قلمرو وسیع زندگی بشر، این گروه این را باید یاد بگیرند، احکام جدیدش را تحقیق کنند، ناخالصی‌ها و ناسره‌ها را از آن بزدایند و آن را با زبان مناسب در هر جامعه‌ای و هر زمانی و هر مخاطبی به رساترین شکل ممکن به مخاطبین برساند. این وظیفه آن نهاد حوزه‌ای است و اسمش حوزه علمیه است. یک نهاد دانشجویی دیگر داریم که این نهاد ناظر است به اداره امور زندگی مردم منهای مسایل مربوط به دین، مردم معاش دارند، کسب دارند، راه دارند، ساختمان دارند، جسم دارند، شناسایی‌های گوناگون لازم است. تحقیق در امور زندگی مردم لازم است علوم مختلف و انواع و اقسام دانشها، برای بهتر کردن و راه انداختن زندگی مردم، وجود دارد. این نهاد هم مشغول فراگیری این دانشهاست که اینها را فرا بگیرد... و آنها را برای پیاده شدن در جامعه آماده کند. تحقیقات نو، دنیایی را جذب کند و خودش به نوبه خود، تازه‌هایی در این دانشها بیافریند و به بشریت عرضه کند. این هم یک نهاد دانشجویی دیگر. حالا اگر هر دوی این نهادهای دانشجویی خوب کار کنند و با هم رابطه متقابل دوستانه و از خود دانستن یکدیگر داشته باشند معنایش این خواهد شد که این جامعه، هم دینش، هم دنیایش آباد خواهد شد. آنها جهتگیری زندگی او را تصحیح میکنند و اینها حرکات زندگی او را تسهیل می‌کنند. آنها فکر و ذهن و روح او را آنچنان که از زشتی‌ها و نادرستی‌ها می‌آلایند که بفهمد به کجا باید حرکت کند و اینها وسیله این حرکت را به دست او می‌دهند تا حرکت کند.

از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان (روز وحدت حوزه و دانشگاه24/9/72

در نظام اسلامی، علم و دین پابه‌پا حرکت کنند. هدف حوزه دانشگاه یعنی این. ... دو شعبه از یک مؤسسه علم و دین. مؤسسه علم و دین یک مؤسسه است و علم و دین با همند. این مؤسسه دو شعبه دارد، یک شعبه حوزه‌های علمیه و شعبه دیگر دانشگاه‌ها. باید این دو با هم مرتبط و خوشبین باشند، با هم کار کنند از همدیگر جدا نشوند و از یکدیگر استفاده کنند.

از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و دانشجویان 29/9/68

حوزه و دانشگاه، دو شعبه از یک مؤسسه علم و دین.

Search Results

تاریخچه شوراي عالي انقلاب فرهنگي